Page 7 - 20-12-1403-1929 Sazandegi
P. 7
07 سال هشتم شماره 1929 بررسی رویدادهای اجتماعیکوچه
دوشنبه 20اسفند 1403
گزارش شهر ادامه تیتر یک
عاقبت سینگر بحران آب تهران
میراثی ارزشمند در آستانه تخریب مصرف کشــاورزی در استان تهران نســبت به کل کشور سهم کمتری مدیریت بحران پیشنهاد شده است. کاهش کمســابقه بارش برف در ارتفاعات البرز نیز موجب شــده
در قلب تهران در خیابان ســعدی ،ســاختمانی ایســتاده که دارد ،اما همچنان در حاشــیه تهران کشت سنتی با مصرف آب فراوان بر فاندوزی مناســبی صورت نگیرد و روانآب بهاره به ســدها نرسد.
روایتگر بخشی از تاریخ معاصر ایران است؛ ساختمانی که نه تنها ادامــه دارد .پیرهادی تصریح کرده که 88درصد منابع آبی کشــور در Wچه باید بکنیم؟ امدیرواننتجیسهجداههس،اـتتـاهمـیتـ.رنادمنلایکیهکلراریدو،زناگاکافنروتینذباحخادیسوردده0اصی7رفیًًادنربیهمصهکداآخهالبیش یشناـزـتورقلرایببًًتاخآوخسدمشراان ازکی
از نظــر معماری بلکه از منظر اجتماعــی و فرهنگی نیز یادگاری بخش کشاورزی مصرف میشــود و به دلیل روشهای آبیاری سنتی، محدود نمیشود؛ افزایش مصرف آب در تهران نیز وضعیت را بدتر کرده
ارزشمندازگذشتهاست.ساختمانچر خخیاطیسینگر،اثریبه بخش عظیمی از آن تلف میشــود .در دشــتهای جنوبی تهران نیز با برای جلوگیری از تشــدید بحــران آب در تهــران ،مجموع های از اســت .رشــد جمعیت و مصرف ب یرویه طی سالیان اخیر باعث شده
جا مانده از نیکلای مارکوف ،معمار برجســته روس ،امروز بیش وجود ممنوعه شدن برداشــت آب ،همچنان چاهها برای آبیاری مزارع اقدامــات کوتاهمــدت و بلندمدت باید بــه اجرا درآید .مســئولان و حتی بارشهای نرمال نیز پاسخگوی نیاز تهران نباشد .یک کارشناس
از هر زمان دیگری در معرض خطر نابودی قرار گرفته است .این مورد اســتفاده قرار میگیرند .لازم اســت وزارت جهاد کشاورزی با حوزه آب توضیح داده است که علاوه بر کاهش بارندگی ،سه سال پیاپی
ساختمان که در دوران پهلوی اول ساخته شده و دههها نمادی از همکاری اســتانداری تهران ،طرحهای آبیاری نوین (قطرهای ،تحت کارشناسان بر چند محور اصلی تاکید دارند: خشکسالی و مصرف بدون برنامه سبب شده که حتی حداقل ذخایر آبی
پیشرفتصنعتیوتجارتبی نالمللیدرایرانبود،اکنوندرآستانه فشــار و غیره) را هرچه سریعتر در اراضی کشاورزی اطراف شهر اجرا مدیریــت مصرف و ترویــجصرفهجویی :مهمتریــن و فوریترین
خروج از فهرست آثار ملی و تخریب است .ساختمان سینگر در کند تا فشار بر ســفرههای زیرزمینی کاهش یابد .همچنین میتوان با راهکار ،کاهش مصرف آب در همه بخشهاســت .اگر هر شــهروند سدها نیز به سرعت تخلیه شود.
دوران پهلوی اول،همزمان با گســترشصنایع و توســعه شهری تصفیه پســابهای شهری و استفاده از آنها برای آبیاری فضاهای سبز تهرانــی تنها مقدار کمــی از مصرف روزانه خود بکاهــد ،در مجموع این شــرایط بحرانی زنگ خطری جدی را به صدا درآورده اســت.
به عنوان نمایندگی رسمی شــرکت سینگر در تهران احداث شد. صرفهجویی قابل توجهی حاصل خواهد شــد .چمران از شــهروندان استمرار روند کنونی میتواند به این معنا باشد که در ماههای آینده دیگر
چر خ خیاطی ســینگر که در آن دوران یکی از نمادهای پیشرفت شهری و کشاورزی حاشیه تهران ،آب شرب بیشتری را ذخیره کرد. خواســته ،ب هویژه در ایام خانهتکانی پایان سال و ماههای گرم پی شرو، آبی در پشــت ســدهای تهران برای مصرف باقی نخواهد ماند و فشار
تکنولوژیک محسوب میشد از طریق این ساختمان به بازار ایران سایر اقدامات زیرساختی و مدیریتی :مدیریت بحران آب در تهران بیشتری به منابع دیگر وارد میشود .کاهش شدید منابع آب سطحی،
معرفی و عرضه میشــد .نمای آجری و خشــت این بنا به همراه نیازمند تصمیمات ســاختاری اســت .یکی از راهکارهای بلندمدت، مصرف آب را به حداقل ضروری برسانند. مدیریت منابع آب تهران را وارد مرحل های حســاس کرده اســت که در
گنبد فیروزهای و ســنگهای تراورتن ،جلوهای خاص به این اثر تمرکززدایی جمعیت از تهران است که چمران نیز بر آن تاکید کرده است. حتی گفته میشود کاهش 15درصد مصرف توسط هر فرد میتواند تا
بخشیدهوآنرادرزمرهنمون ههایارزشمندمعماریایرانی-مدرن تهران بیش از ظرفیت اکولوژیک خود جمعیت و صنایع را متمرکز کرده حد ز یادی از بحران پیشگیری کند .دستگاههای دولتی و اداری نیز باید بخش بعد به پیامدهای آن میپردازیم.
قرار داده است .نیکلای مارکوف که همواره تلاش میکرد ،تلفیقی و منابع آب آن پاســخگوی این تراکم نیست .توزیع متعادلتر جمعیت با الگو قــرار دادن خود ،مصارف غیرضروری را کنترل کنند .اقداماتی
از ســنت و مدرنیته را در آثار خود به کار گیرد ،در طراحی این بنا و صنایع در کشــور میتواند تقاضای آب تهران را در بلندمدت کاهش نظیر نصب سرشــیرهای کاهنده ،اســتفاده از تجهیزات کممصرف در Wپیامدهایبرداشتب یرویهازمنابعزیرزمینی
نیز اصول معماری ایرانی را با نگاه مدرن ترکیب کرده اســت .پس دهد .از ســوی دیگر ،بهرهگیری از فناوریهای نو مانند شیرینسازی ســاختمانها ،ممنوعیت شس توشــوی ب یرویه معابر و خودروها با با کاهش آب ســدها ،تامیــن آب تهران به ناچار به ســوی منابع
از انقلاب ۱۳۵۷این ســاختمان تخلیه شــد و به تدریج کاربری آب و انتقال آب بینحوض های هرچند پرهزینه اســت ،ممکن است در آب شــرب و برنامههای آموزشــی عمومی برای فرهن گسازی در این زیرزمینی ســوق پیدا کرده اســت .روندی که پیشتر برعکس بود :در
آن تغییر کــرد .مغازههایی که روزگاری میزبان چرخهای خیاطی آینده ناگزیر شود .مطالعه برای انتقال آب از سایر حوزهها (مانند شمال زمینه ضروری اســت .جلوگیری از برداشت ب یرویه آب زیرزمینی :با سالهای گذشــته حدود ۷۰درصد آب تهران از سدها تامین میشد و
بودند ،امروزه به فروشگاههای ابزارآلات صنعتی تبدیل شدهاند. کشــور) یا بهرهگیری از آب دریای خزر پس از تصفیه میتواند بهعنوان توجه به افت شــدید آبهای زیرزمینی ،نظارت سختگیرانه بر چاهها 30درصد از چاهها؛ اما اکنون این نسبت وارونه شده و حدود ۷۰درصد
هرچند بخشهایی از ســاختمان همچنان پابرجاست اما به مرور گزین های بلندمدت مطرح باشــد .هرچند این طر حها مخالفانی از نظر و جلوگیری از حفر چاههای غیرمجاز یک ضرورت اســت .همانطور آب شــرب تهران از منابع زیرزمینی تامین میشــود .این تغییر الگوی
زماندچارفرســایشوتخریبتدریجیشدهاست.حالا مالک زیســتمحیطی دارند ،اما در صورت ادامه خشکســالی شاید راهحل که در اســتان البرز اقدام به مسدودســازی صدها حلقه چاه غیرمجاز تامینآب،فشاربیسابق هایبرآبخوانهایزیرزمینیپایتختواردکرده
خصوصی این بنا با استناد به خطر ریزش در تلاش است تا حکم دیگری وجود نداشته باشد .در نهایت ،تدوین یک طرح جامع مدیریت شــده است .در تهران هم باید برداشــتهای غیرقانونی متوقف شود. است .محسن موسویخوانساری عضو انجمن آ بوخاک ایران هشدار
خروج آن را از فهرســت آثار ملی دریافت کرده و پس از تخریب آب شــهری برای تهران که همه جوانب (از اصلاح قوانین و تعرفهها تا شــهرداری تهران اعلام کــرده ،دیگر مجوزی برای حفــر چاه جدید م یدهدکهمنابعآبزیرزمینیتهرانبههیچوجهپایدارنیستندوباافت
یک مرکز تجاری مدرن جایگز ین آن کند .اما آیا این تصمیم ،پایانی آمــوزش و فناوری) را در بر بگیرد ،اقدامی ضروری به نظر م یرســد. صادر نخواهد کرد و مدیریت شــهری هر چاهی را که در اختیار دارد به سطح آبخوانها ،خطر تمام شدن این منابع جدی است.
باید از اکنون سرمایهگذاری روی منابع آب جایگزین ،مدیریت تقاضا و وابستگی شــدید به چاههای عمیق موجب شــده سطح آبهای
شایسته برای یک میراث ارزشمند خواهد بود؟ ارتقای تابآوری شهر در برابر کمآبی آغاز شود تا از بحرانهای شدیدتر مقایسه وضعیت آبگیری سد کرج در زمستان ( ۱۴۰۲بالا) و ز یرزمینی تهران به سرعت افت کند و پیامد مستقیم آن فرونشست زمین
خبر احتمال تخریب ســاختمان ســینگر ،موجی از نگرانی را زمستان( ۱۴۰۳پایین) که کاهش چشمگیر حجم آب این سد شورای شهر تصریح کرده که برداشت ب یرویه آب از اچساههتا.مچسمترقاینمًًادبرا
میان فعالان میراث فرهنگی به راه انداخت .سجاد عسگری ،دبیر در آینده جلوگیری شود. را نشان م یدهد .تنها حدود 8-7درصد ظرفیت سد پر بوده و فرونشست مرتبط است و حفر چاههای عمیق «زنگ
کمیته ملی حفاظت از خانههای تاریخی شــهر تهران به صراحت
اعلام کرد که حتی در صورت خروج این بنا از فهرســت آثار ملی Wروزهای حساس بخش عظیمی از بستر سد خشک شده است.
نباید اجازه تخریب آن داده شود .او با اشاره به مصوبه شورای عالی تهران در آستانه تابســتانی قرار دارد که میتواند از نظر تامین آب، خطر فرونشست زمین» در تهران را به صدا درآورده است.
معماری و شهرسازی ،تاکید کرد که حتی اگر ساختمانی به دلایلی یکی از سختترین دورههای تاریخ خود باشد .متخصصان و مسئولان شرکت آبفا تحویل م یدهد تا بهرهبرداری ب یرویه کنترل شود .همچنین کامًا ًل علائم این پدیده نگرانکننده اکنــون در بخ شهایی از تهران
تخریب شــود ،بازســازی آن باید «عینبهعین» انجام شود ،یعنی هشــدار دادهاند که تابســتان پی شرو با چالش جدی کمبود آب همراه طرحهایی مانند «تعادلبخشــی آبهای زیرزمینی» که با هدف تغذیه مشهود اســت .بنا بر آمار ارائ ه شده ،مناطقی از جنوب و جنوبغرب
با حفظ همان ســبک معماری و مصالح اصلی .این مساله نشان خواهد بود .اگر الگوی بارندگــی در ماههای آتی بهبود نیابد و مصرف مصنوعی آبخوانها و مدیریت برداشــت تعریف شدهاند باید با جدیت تهران جزو بحرانیترین نقاط از نظر فرونشست زمین هستند .مهدی
م یدهد که مالک ساختمان سینگر حتی در صورت دریافت مجوز شــهروندان کاهش پیدا نکند ،احتمال تجربه قطعی آب یا افت فشــار پیرهادی اعلام کرده دشتهای جنوب تهران بر اثر برداشت بیش از حد
خروج از فهرست آثار ملی ،نمیتواند بدون رعایت ضوابط ،اقدام به شــدید در برخی مناطق شــهر دور از انتظار نیست .چندی پیش یکی دنبال شود. آب زیرزمینی به حالت ممنوعه درآمدهاند و نرخ فرونشســت در آنها به
ساخ توسازجدیدکند.اماآیاشهرداریومیراثفرهنگیدربرابر از مدیران آب اســتان تهران تصریح کرد در صورت عدم همکاری مردم تکمیل طرحهای تامیــن آب جایگزین :در کنار مدیریت مصرف، ارقام بحرانی رسیده است.
این چالش مســئولیتی ندارند؟ این پرسشی است که احمد علوی، و تداوم خشــکی« ،احتمال جیرهبندی آب در تهران وجود دارد» .این افزایش عرضه آب از منابع جدید یا اســتفادهنشــده نیز حائز اهمیت به گفته او ،در شــهر تهران مناطق ۱۷ ،۱۶و ۱۹و در اطراف تهران
عضو شورای شهر تهران ،در صحن شورا مطرح کرد .او با انتقاد از جمله بیانگر وضعیت خطیری است که پایتخت با آن روب هرو است. است .دولت و شــهرداری تهران در بودجه سال جاری اعتبار ویژهای شــهرهای اسلامشــهر و رباطکریم با شــدیدترین میزان فرونشست
صدور مجوزهای ساخ توساز در مکانهای تاریخی اظهار کرد که با این حال ،هنوز فرصت برای جلوگیری از بدترین سناریوها وجود بــرای طر حهای تامین آبدر نظر گرفت هاند .ازجمله این طرحها ،پروژه مواج هاند .مطالعات نشــان م یدهد در برخی قسمتهای دشتهای
شهرداری مرجع تعیین ارزش میراثی یک ملک نیست و مسئولیت دارد .اقدامات اضطراری مانند کنترل فشار آب شبکه (که ه ماکنون در انتقال آب از سد طالقان به تهران است که در دست اجراست .هرچند جنوب تهران نرخ فرونشست ســالانه ممکن است به حدود ۲۰تا ۳۰
اصلی این موضوع بر عهده ســازمان میراث فرهنگی است .با این دســتور کار قرار گرفته و در برخی ساعات شبان هروز فشار آب کاهش تکمیل این پروژه حدود دو سال زمان میبرد و راهحل فوری محسوب سانتیمتر برســد که در جهان یک رکورد خطرناک محسوب میشود.
حال ،او از شهرداری خواســت که به جای صدور پروانه تخریب حدی مصرف را مهار کند .مسئولان اعلام کردهاند توانسته تا فمعًیای ًلابآد)ب نمیشود ،اما میتواند در میانمدت بخشی از کمبود آب تهران را جبران چمران نیز تایید کرده گزارشهایی از فرونشســت تا ۳۰ســانتیمتر در
و نوســازی به ایمنسازی ساختمان ورود کند .ناصر امانی ،دیگر دوم ســاختمانها با فشار مناسب تامین میشود و تا طبقات کند .طرحهای دیگری مانند جمعآوری و استفاده از آبهای سطحی بزرمیخنخیهناطقراایطکتتنشاهارشاوـرنـزدیریاییازافافیرتجوناشدشدهشسـککـاه بیتفاندصرگربرفیـاعبـًًاامنمقهافحاندیجوسعدهباته،تسبـلـترک.هکمسختوقریدمًًنا
عضو شورای شــهر تهران نیز بر این مســاله تاکید کرد و هشدار ایسـنـاعکمنًاا ًلنشطـبـقاکلتیباازلامتردیبراییدتازممصخرزفناوسپــمتپتاا استزاانفدارتدنااگسهتافنایدهمکخننازدن. (آب باران و ســیلابها) در تهران در دســتور کار قرار گرفته است .با
داد که در صورت تخریب این بنا ،ســایر آثار تاریخی تهران نیز در جلوگیری شود .اما این تنها مسکنی موقت است و راهحل نهایی نیست. احداث مخازن ذخیره باران و انحراف آبهای جاری در فصل پرآبی به زیرساختهای شــهری و ایمنی شــهروندان را تهدید میکند .وقتی
معرض خطر خواهند بود .ساختمان سینگر تنها یک بنای آجری برایعبورازتابستانپی شروبدونبحرانحاد،همکاریوهمراهی مخازن شهری ،میتوان حجم قابل توجهی آب برای مصارف غیرشرب زمین نشست میکند ،سازههای سطحی نیز دچار جابهجایی و تخریب
در خیابان سعدی نیســت .این ساختمان ،نماد یک دوران است؛ شــهروندان تعیینکننده خواهد بود .هر تهرانی میتواند با صرفهجویی (مانند آبیاری فضاهای سبز) فراهم کرد .اصلاح شبکه توزیع آب شهری میشوند .پیرهادی هشدار داده اگر این موضوع به موقع مدیریت نشود،
دورانی که در آن ،ایران در مســیر صنعت یشــدن گام برم یداشت. در مصرف آب ،نقشــی در عبور از این بحران ایفا کند .به گفته چمران، نیز یک ضرورت اســت؛ چراکه درصدی از آب تهران در مســیر توزیع ممکن اســت به فروریختن ساختمانها و آسیب به شریانهای حیاتی
ســا لهای دهه ۱۳۱۰زمانی که کارخانههــای اروپایی وارد ایران حتــی قطع آب به مدت یک روز میتواند زندگی شــهر را مختل کند؛ بلهولدهلیهــلافورتسجودهیگزایتش،بکعـهـهمًاد ًلرممنبیعروجد.دیکداهی ازشآهبدقراربفل ات آســبتبفااندوه اسیازجادی شهر مانند خطوط آب ،برق و گاز بینجامد.
میشــدند ،ســاختمانهایی مانند ســینگر نهتنهــا نقش تجاری بنابرایــن مســئولیت اجتماعی ایجــاب میکند که ت کتــک مردم در افزایش سرعت فرونشســت میتواند به شبکه فاضلاب و مترو نیز
داشــتند بلکه به عنوان پل ارتباطی میان ایــران و جهان نیز عمل مصرف آب دقت بیشــتری بــه خرج دهند .کاهش مصــرف نهتنها به میکند. صدمات جدی وارد کند؛ چراکه این تاسیسات در زیر زمین قرار دارند
میکردند .علاوه بر ارزش تاریخی ،این بنا به دلیل سبک معماری تامین آب بیشــتر برای همگان کمک میکند ،بلکه فرصت م یدهد تا اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی اطراف تهران :هرچند و نســبت به حرکتهای زمین بسیار حسا ساند .پیرهادی تاکید کرده
منحصربهفرد خود نیز شایسته حفاظت است .طراحی آن ،یادآور پروژههای زیرساختی جبران کمآبی به سرانجام برسند .از سوی دیگر، ادامه روند فعلی ،در دهههای آینده چالشهای خطرناکی برای پایتخت
معماری کلیساهای سنت استپانوس و مریم مقدس است و نشان مشصفشرااففرهیکجتوتیوعایمطلولامازمعیاررساسـتانـقویتیموتنستتکیمنرجدـت.ـواهگسترلاطشنههشاردوخنهوادادنیرابمببدرایبنننونـدطـهددقم،یققیًًتاطواعنچًًاهدانمیحگیزازنسه ایجاد خواهد کرد و میتواند از نظر محیطزیســتی و سکونتپذیری،
از تاثیرپذیری مارکوف از معماری ایرانی و اروپایی دارد .اســتفاده شهر تهران را با مشکل جدی مواجه سازد.
از آجر و خشــت در کنار عناصر مدرن ،این بنا را به اثری شاخص نمونههایی از این مخاطرات در ماههای اخیر رخ داده است؛ ازجمله
در میان آثار معماری دوران پهلوی تبدیل کرده است .با وجود همه بیشتری برای همراهی خواهند داشت. فرونشســت زمین در برخی معابر شــهر که منجر به ایجاد حفرههای
هشدارها ،سرنوشت ساختمان سینگر همچنان در هال های از ابهام در چش مانداز میانمدت ،با اجرای طر حهای در دست اقدام -نظیر عمیق در خیابانها و حتی آســیب به خودروهای عبوری شــده است
قرار دارد .میراث فرهنگی و شهرداری تهران هر دو در این پرونده خط انتقال آب طالقان و طرحهای تعادلبخشی آبهای زیرزمینی -و (برای مثال ،حادثه فرونشست خیابان ولیعصر در محدوده میدان ونک
مسئولیت دارند .درحالی که ســازمان میراث فرهنگی باید از این همچنین به ثمر نشستن برنامههای صرفهجویی ،امید م یرود وضعیت در مرداد ۱۴۰۳که به مصدوم شــدن یک رهگذر انجامید .هرچند این
اثرتاریخیدفاع کند ،شــهرداری نیزمیتواندازصدورمجوزهای منابــع آب تهران به حالت پایدارتر بازگردد .هرچند بحران آب در تهران موارد میتواند عللی نظیر شکست لولههای آب هم داشته باشد ،اما در
مخرب خودداری کرده و در عوض به ایمنســازی بنا بپردازد .اما محصول سالها مدیریت نامناسب و تغییرات اقلیمی است و یکشبه مجموع زنگ خطر را درباره وضعیت بستر زمین تهران به صدا درآورده
پرسش اصلی این است که آیا این نهادها اراده کافی برای حفظ این حلشدنی نیست ،اما با اقدامات فوری ،تصمیمات اصولی و مشارکت است) .به طور خلاصه ،تهران اکنون با یک چرخه معیوب مواجه شده
اثر را دارند؟ حفظ بناهایی مانند سینگر تنها حفظ یک ساختمان همگانی میتوان از ورود به مرحله غیرقابل بازگشت جلوگیری کرد. است :کمبود بارش ،کاهش آب سدها و افزایش مصرف ،فشار بر منابع
نیســت؛ بلکه پاسداری از هویت شــهر و تاریخ یک ملت است. نجات تهران از تشنگی در گرو عزم جدی همه -از دولت و مدیران زیرزمینی را دوچندان کرده و برداشــت بیــش از ظرفیت این منابع به
تهران ،شــهری که روزگاری پر از بناهای تاریخی و معماریهای تا شــهروندان عادی -است .امروز هر قطره آب که هدر نرود ،فردایی فرونشســت زمین و نابودی تدریجی ظرفیت آبخوا نها منجر میشود.
ارزشمند بود ،امروز با تهدید مداوم تخریب و نوسازیهای ب یرویه روشــنتر برای پایتخت رقم خواهد زد .تهران ،این کلانشــهر تشنه، این چرخه اگر مهار نشود ،میتواند به بحرانی جبرانناپذیر تبدیل شود.
مواجه اســت .اگر این روند ادامه یابد ،آیا چیزی از هویت تاریخی چش مانتظار همراهی و تدبیر همگان است تا دوباره سیراب شود. در بخش بعد به راهکارهایی میپردازیم که برای شکستن این چرخه و
این شهر باقی خواهد ماند؟
