Page 4 - 25-12-1403-1933 Sazandegi
P. 4
تازههای ادبیات و هنرکافه سال هشتم شماره 1933 04
شنبه 25اسفند 1403
مداخله در اثر هنری تحلیل تجسمی
نظر علیرضا سمیعآذر دربارۀ مرمت آثار هنری در ایران ناموزنیِبیبدیﻞ
چند روز پیش در راســتای برگزاری نمایشــگاه «پیکاسو در چه کسی نمایشگاهگردان را نقد میکند؟
امین شاهد
پژوهشگر و منتقد تجسمی
تهران» در موزۀ هنرهای معاصر تهران ،اعلام شد یکی از این آثار
پیکاسو حین مرمت دچار آسیب شده است که البته مشاور موزهها
اوودمعیصاررارفاــثرًًادهدنکرررحدما.علاربونضهابتودبدیهنسرـرـیانیزژاودیزاآگثرفاـرتـبفورتده،هاننادصًکگا ًلهوبماـرـرمهشتاگیدفتادۀرسالکوااممررنایباحیودنهل
بهبودسازی شامل از بین بردن آلودگی و گردوخاک ،رفع چروک
کاغذ یا پارچه اثر میشــود .ایســنا به همین مناسبت با علیرضا
سمیع آذر که در اواخر سالهای دهۀ ۷۰و اویل دهۀ ۸۰مدیر موزۀ
هنرهای معاصر تهران بود ،دربارۀ آثار پیکاسو ،نحوۀ نگهداری آثار
هنری در موزهها ،نحوۀ مرمت آثار و بهبودسازی آنها برای نمایش
عمومی گف توگویی انجام داده است. «عینــک یک چشــم» اثــر هنرمنــد و عکاس سوررئالیســت
سوئیسی مرت اوپنهایم.1936 ،
سمیعآذر دربارۀ شرایط فیزیکی مناسب برای نگهداری از آثار اســفند هر ســال مصادف اســت با شــتاب در برپایی
هنری میگوید« :درجه و دمای حــرارت و رطوبت متعادل مهم
است؛ بهگون های که دمای حرارت ۱۹تا ۲۴درجه سانتیگراد برای نمایشــگاههای گروهی آثار هنری به هر بهانــ های .نم یدانم
چرا تب کیوریتوری در این ماه از سال بیشتر از ماههای دیگر
بهشــمار م یرود .بنابراین برای آنها باعث افتخار است که یکی دارند آثار هنرمند را مرمت کنند و حین کار گزارشی تهیه میکنند این آثار مناســب است .نکتۀ مهم این است که شرایط آ بوهوایی اهالی تجسمی را میسوزاند؟ این شتاب گویا مثل دیگر موارد
از آثار مهم پیکاسو را به صورت صحیح و اصولی مرمت کنند». که مشخص میکند اثر در چه قسمتها و تا چه حد مورد مرمت نباید خیلی متغیر باشــد که باتوجه به شــرایط آ بوهوای تهران،
قرار گرفته اســت؛ تحت این شــرایط تغییــری در ارزش مادی و ب هویــژه در زیرزمین موزه ،این تعادل تا حــد زیادی وجود دارد و زندگی ،آغشته به روح و روان ایرانی است! انگار با تمام شدن
یک ســال و تعویض یک عدد ،قرار است اتفاقهای دیگری
Wاهمیت و ارزش آثار پیکاسو در موزۀ هنرهای معاصر معنوی اثر صورت نم یگیرد. جای نگرانی نیســت .مسأله اینجاســت که اثر هنری مشابه هر بیفتد و عد های حس میکنند که از قافله جا ماند هاند!؟ دغدغۀ
ســمیعآذر دربارۀ ارزش آثار پیکاســو در موزۀ هنرهای معاصر موجود زنده به مرور فرســوده میشود و بعد از مدتی اگر در درجه
میگوید« :بیشتر ین تعداد آثار یک هنرمند در موزۀ هنرهای معاصر Wتفاوت مرمت با بهبودسازی دمای خوبی هم نگهداری شود ،به طور طبیعی به مرمت نیاز پیدا معاش،فروشومحدودیتفضاینگهداریازآثاررام یدانم
و میفهمــم اما هنرمندی که برای معرفی و فروش کارهایش
تهران ،اول از اندی وارهول و بعد از پیکاسو است که البته در مورد ســمیعآذر میگوید ،در ایران رشــتۀ مرمت آثار هنری نداریم، میکند .درحقیقت رن گدانهها و پارچههای آثار هنری از ضریب در طول یک ســال ،تلاش ،انتخاب و تحقیقی مناسب انجام
پبیسکیاارسموآهثامِِروبهجمودراتداربدمکههمتجرزیوابسهترتی.ندآرثبایرنمآوثزاهراپیسکاتس .یو،کدیوانزقآانشهیا بلکه رشــتۀ مرمت آثــار و بناهــای تاریخی را داریــم و در ادامه دوام متفاوتی در برابر دما و رطوبت برخوردارند و طبیعی است که
میگوید« :در ایران کســی را نمیشناسم که در این حد تخصص در بلندمدت پارچه که تحت فشار چارچوب و رنگی که سفت شده نداده ،آیا در بازۀ زمانی کوتاه در آخر سال منتظر معجزه است؟
همیشه احســاس میکنم کارهای آخر سال بهقول قدیمیها
تابلوی بزرگ و ارزشمند «نقاش و مدلش» از شیوۀ کوبیسم خطی مزمرامنیتکداه پشاتهیبیاشکدا.ثرحمتعتیبارگرجهچاننییندکرسمیاینهامسـوـجوتد،داصشرتفًًاه بدااششتدن، شدن و رکنـشـــیگ،د ََهت ََیرا کشهالیشیوردو .دیرآ ننتیبهجوه بجاوودجمودیآیسدفکهت است ،کمی عاقبت بهخیری ندارد.
پیکاسو اســت که کل آن با یک خط ممتد و به سرعت خلق شده نیازمند ثابت ماندن
است؛ درحقیقت نقاش روی زمینۀ خاکستری یک ضرب خط را تخصص و تجربۀ فردی که خودمان او را قبول داریم کافی نیست مرمت خواهد بود». همین آشوب آخر ســال (بهقول ما گیلکها؛ گاب دکفته
بازار) ،محیط را مساعد میکند برای کسانی که به هر بهان های
ادامه داده و فیگورها را با هم ادغام کرده است .دومین نقاشی مهم مدوربیایخگـوـصیدود:مو«صربآدثهتابأریویپدیدسکااجزسهـاینـویصبورافًًاایشـمـنکیدتهو»آانی.اادودصدرررفبًًاحابردۀهبباحوددواگسرشافـزتـنییبرپیوودهییشتآاامنبلهدو،ه برچســب کیوریتوری را نیز به دیگر عناوین پرطمطراق نوشته
پیکاســو در موزۀ هنرهای معاصر تهران« ،پنجرهای باز به خیابان Wامان تسپاری برای مرمت
پنتی یور» اســت که یک منظرۀ شهری را به تصویر کشیده است. او در مــورد اینکه مرمــت این آثار بایــد در کجا و تحت چه شــده در رزومۀ خود بیفزایند و ایگوی خود را سنگینتر کنند.
این روزها در ایران هر کســی که چند اثر هنری را در یک فضا
کارهای مهم دیگری هم از پیکاســو در موزه وجود دارد؛ ازجمله برای از بین بردن گردوخاک باشد و تابلو به هیچ عنوان نباید لمس شرایطی انجام شود میگوید« :تأکید میکنم اثر هنری هنرمندان به نمایش بگذارد ،خود را «کیوریتور» مینامد .آنچنان که هر
مجموعۀ «زنان گریان» که نشــا ندهندۀ تجربۀ نافرجام پیکاسو با شــود .چی نوچروک پارچه تابلو هم همانطور که پیشتر اشــاره جهانــی تحت هیچ شــرایطی نباید در ایران مرمت شــود؛ چون
زنان مختلف اســت .این آثار چاپ روی کاغذ هســتند .همچنین کــردم ،یک امر طبیعی اســت .به خاطر دارم زمانــی که در موزۀ مرمت نوعی مداخله در اثر هنری اســت و تمــام لحظات انجام دولتققریکبًًاولهوردهکاسیــدریخکهوادنردسکانیههداسبـرـتچیسدربگ«تردوالنیددنکنرنسدـۀـامن هحتهاوا»ی
مجســمه «بابون» یا «میمون» اثری اســت که پیکاســو آن را با هنرهای معاصر تهران بودم ،از طرف کارشناسان بی نالمللی به من آن باید به صورت تصویری ثبت و مســتندنگاری شــود .مرمت
ترکیب ســه اسبابباز ی فرزندش ســاخته است ،با قالبگیری از توصیه شد برای از بین بردن چروک پارچه و خطوطی که در اثر آن باید توســط فردی مجرب و مجاز انجام گیرد و ثبت مراحل انجام اجتماعی داشته باشد ،خود را «استراتژیست» مینامد.
اما بیایید برگردیم به همان نمایشگاههای گروهی .برپایی
اث۶رایازنپیاثکرادسرــکلوکدارسید،وانحمتومزـهـااًاسًل فتق.طکم۵ت یرام۶وزمهاوزهی برنز .ادیشن ۲از ایجاد شــده ،اثر را به یک موزه تراز اول دنیا بفرستم .این موزهها، آن برای این اســت که مشخص شــود مرمتگر تا چه حد در اثر یک نمایشــگاه گروهی در حوزۀ هنرهای تجســمی نیازمند
در دنیا این تعداد کمال میل انجام م یدهند؛ زیرا آمثاررمهنت آرثمانردرایبهمانصنودرپیتکارایسگوانصورفبًًاا هنری مداخله کرده اســت .اگر مرمت ســرخود و توسط فردی
در دنیا این تعداد اثر از پیکاســو داشــته باشد .این جایگاه حتی با به لحاظ مادی به ما تعلق دارد غیرمسئول انجام شود ،قیمت اثر بهشدت افت میکند .زمانی که رعایت مجموع های از استانداردها و اصول حرف های است تا
تجرب های مطلوب برای هنرمندان ،مخاطبان و منتقدان ایجاد
مهمترین موزههای غرب امکان رقابت دارد؛ چراکه تنها سه موزۀ و مالکیت معنوی آن متعلق به کل جهان اســت و میراث بشری در موزۀ هنرهای معاصر بودم اگر قصد مرمت یک اثر را داشــتیم، شود .این استانداردها شامل برنام هریزی ،نحوۀ انتخاب آثار،
پیکاسو در پاریس ،بارســلون و مالاگا تعداد زیادی اثر از پیکاسو از فرصت «امانتسپاری» استفاده میکردیم؛ بهگون های که آن اثر
دارند و موزههای معدودی مثل مومــا ،متروپلیتن و گوگنهایم در را به موزههای بســیار معتبر دنیا میفرستادیم تا مرمت شود .این چیدمان ،نورپردازی ،اطلا عرسانی و مدیریت مالی هستند.
در یک نمایشگاه گروهی ،ترکیب هنرمندان جوان و باتجربه
نیویــورک و موزۀ لودویک کلــن و تیت لندن .ســایر موزهها اثر موزهها نهتنها متخصصان بســیار خوبی برای مرمت اثر هنری یا میتواند به غنای نمایشگاه کمک کند .اما در نمایشگاههای
کمتری از پیکاسو دارند» .سمیعآذر نمایش آثار پیکاسوی گنجینۀ کنترل نگهداری آن دارند ،بلکه ثبت و گزارش مرمت اثر توســط
مــوزۀ هنرهای معاصر را به صورت انفرادی اتفاق خوبی م یداند و آنهــا مورد تأیید بنیادهای هنرمندان اســت .اگر روزی به فرض اخیر ناموزونی ویژهای میان اســامی هنرمنــدان ،تکنیک،
فضای نمایش آثار ،چیدمان و محتوا میبینی که عدم پایبندی
میگوید« :تنها از پیکاســو و اندی وارهول تعداد قابل توجهی اثر محال قصد فروش تابلوی مرمتشده را داشته باشیم ،خریدارها تکتکعواملازهنرمندگرفتهتانمایشگاهگردانوگالر یدار
داریــم که میتوانند یکی دو گالری موزه را پر کنند .البته از ویکتور از موزه گزارش تصویری مرمت اثر را مطالبه میکنند تا شرایط اثر
وازارلی هم یکسری اثر در موزه داریم که اهمیت به مراتب کمتری را بررسی کنند .حال اگر مشخص شود که آن اثر در تهران توسط و مخاطب ناآشنا در آن بهچشم میخورد .در میان نوشتههای
منتشرشدۀ این سالها ندیدهام کســی نمایشگاهگردانی را به
نســبت به پیکاسو و وارهول دارد .به هر جهت این نخستین باری مشرومد اثترشمثدًها ً،ل متخصصانی که مورد شناسایی و تأیید جهانی نیستند چــوب نقد و تحلیل خود براند! از طرفــی ،به بازی نگرفتن
است که آثار یک هنرمند مهم به صورت انفرادی به نمایش گذاشته اثر افت قیمت پیدا خواهد کرد .ولی اگر مشــخص
میشوند .امیدوارم این اقدام در آینده با قرض گرفتن آثار هنرمندان توسط متخصصان موزۀ پیکاسوی پاریس مرمت شده است ،چون هنرمندان جــوان و کمتجربه توســط گالریهایــی که دایرۀ
بســت های تعریف و هنرمندان خود را گلچین کردهاند ،باعث
مهم دیگر از موزههای مختلف جهان ادامه داشــته باشد تا بتوانیم آن موزه متخصصان مرمت مــورد تأیید جهانی دارد ،افت قیمت شــده گالر یهای ک متجربه با بضاعت اندک هر پیشنهادی را
نمایشگاههای انفرادی بیشتری از هنرمندان مختلف برگزار کنیم؛ اتفاق نم یافتد .گاهی مرمت اثر هنری تحت نظر بنیاد آن هنرمند
کاری که همۀ موزههای مهم دنیا انجام م یدهند». صورت میگیرد که درستتر ین حالت است .این بنیادها مسئولیت برای رونق گرفتن بپذیرند .از طرف دیگر ،انجمنهایی مانند
انجمن نقاشان با برگزاری نمایشگاههای فل های و یادوارههای
بیمایه ،با اسامی تکراری و نخنما انرژی عوامل اجرایی خود
دخر ایصون رصایســستـاـبوینق مصییــدهنب ند تماانانزد.رانایِِتن را به ســمت نهادهای
روابــط و ضوابط خود
بوهسبـنـگاطهبهااریشندمباییسشـآـثاابرقۀ(بزیخروازنمییدنگهاالـوـارنبایر) ویهعایمًیا ًلکپهاتتبودقی یال
محفلی برای گ پوگفتهای دم دســتی ،نوشــیدن قهوه و به
نمایش گذاشتن اندام و پوشش شدهاند ،همچنان فقدان دیدن
یک مجموعۀ درخشان احساس میشود .اگرچه نم یتوان از
فعالیتهای جدی چند بنیاد و موسسۀ خصوصی یا به ظاهر
خصوصی چشمپوشی کرد ،که البته ورود به آنها نیز آداب و
شرایط ویژ های میطلبد.فضا آشفته و ناموزون است .آنچنان
که بسیاری از مدرسین هنر در دانشگاهها ناچارند برای گذران
این روزها نان خود را در موسساتی بیابند که پیشتر برای آنها
تایردههآه لمهاخبورراد نی تمأمییکرندنمـعـاد.شا،زایناددینشمهیبرارََتیََرم ککهمفایانصلداهزدگ.رفتچیننایز
روح پوستۀ از ب یرحم روزگاِِر بخیۀ میشوی که بند خوردهای
نمیشود. و روانت محو
