Page 8 - 25-12-1403-1933 Sazandegi
P. 8
بررسی رویدادهای تاریخیحافظه سال هشتم شماره 1933 08
شنبه 25اسفند 1403
توزیع :نشر گستر امروز61933000 : سازندگی :روزنام هسیاسیواجتماعی صاحبامتیاز:حزبکارگزارانسازندگیایران مدیرمسئول:سیدافضلموسوی سردبیر:اکبرمنتجبی عکس :رضا معطریان مدیرهنری :رضا دول تزاده
زیرنظرشورایسیاستگذاری:سیدحسینمرعشی(رئیس) ،محمدعطریانفر،محمدقوچانی،علیهاشمی،سیدعلیرضاسیاس یراد،امیراقتناعی
ویراستار :سعیده آرینفر حروفچین :مجتبی دیدگر نشانی :تهران ،پاسداران ،نگارستان پنجم ،پلاک ، 8تلفن 22841262 :چاپ :امید نشر ایرانیان88537168 -9 :
تقویمتشکیلات مخوف کارنامه :خاطرات هاشمی 1380
عبور آرام از قواعد ثابت مردانه سالروز تاسیس سازمانی که بر ضدحکومت پهلوی تبدیل شد
درباره پروین اعتصامی از هر شــیوهای ازجمله شکنجه برای از بین و امکان دسترســی مستقیم به شاه به او داده نیره خادمی افراطدراختلاف 230
بردن مخالفان اســتفاده کند .محمدرضاشاه شد.
پروین اعتصامــی ازجمله زنانی بــود که در پهلوی اما همچنان وجود ساواک را ضروری گروه تاریخ جمعه 7دی
دوران حکومت رضاخان درخشــید و با نگرشی م یدانســت« :هدف ساواک مبارزه و مقابله Wهدف شاه از تشکیل ساواک
زنانه به سرودن اشعار سیاســی پرداخت .او در با کمونیسم و گروههای مختلف چپ ،پایان کودتــای 28مرداد ســال 1332نهتنها حمله آمریکا به روستاهای افغانستان
قالــب قصیده و قطعــه ،ادبیات کهن فارســی دادن به فعالیتهای مخرب در داخل و خارج محمدرضاشــاه بــا هــدف شناســایی ایران را از مسیر تاریخی تغییر داد که بهان های در منــزل بودم .بیشــتر وقت بــه مطالعه
و ادبیــات نوین غرب را ترکیب کرد و در اشــعار از ایران و کسب اطلاع از وضعیت جاسوسان تهدیدهای داخلی و خارجی علیه حکومت شــد تا 3ســال بعد یکــی از مخوفترین
اعتراضی خود هم لحنی نرم و زنانه به کار میبرد. به این فکر افتاده بــود بنابراین تیمور بختیار ســازمانهای اطلاعاتــی پیــش از انقلاب
پروین اعتصامی در بیس توپنجمین روز اسفند و خرابکاران است». از طرف او راهی آمریکا شد تا نحوه کار سیا در ایران راهاندازی شــود .محمدرضاشــاه
ســال 1285به دنیا آمده بود و خیلی زود در 35 و اف.بی.آی را بررســی کند بنابراین رایزنی پهلوی نگران قدرت یافتن کمونیســتها و
سالگی بر اثر بیماری حصبه از دنیا رفت .از نظر Wعاقبتشکنج هگران و آموزش آمریکاییها در تبدیل ســاواک به چپگرایی در ایران بود بنابراین چهارشــنبه گذشــت .مهدی گفت ،بخــش اعظم [کتاب
مل کالشعرای بهار ،سبک شعری پروین مستقل برخی شــکنجهگران ســاواک از جمله یک ســازمان اطلاعاتی کارآمد حیاتی بود. 11مهر 1335هیات وزیران طرح تشــکیل کارنامــه و] خاطرات ســال [ 1362آرامش و
و چیده شــده از دو ســبک خراسانی در قصاید بهمــن نادریپــور ملقب بــه «تهرانی» و با این مقدمه طرح تشــکیلاتی ساواک پیش چالش] را برای ویراستاری بررسی کرده است.
و عراقــی در قطعات و مناظرات اســت .او در فریــدون توانگــری مشــهور به ســازمان امنیت را تصویب کرد و مجادله بر سر محاکمه نمایندگان مجلس داغ
شعر شــرایط اجتماعی آن روزگار ،بیعدالتی و «آرش» پس از انقلاب دســتگیر از تصویب و تشــکیل آن ،آماده بود و دولت این ســازمان در بیس توسومین است؛ احزاب مشــارکت و مجاهدین انقلاب
وضع زنان را به نقد میکشــید و به گفته افشین و در زندان اوین دادگاهی ســپس اسدالله علم زمان ارســال لایحه به مجلس روز اســفند همان سال تشکیل مخالفت کردهاند ولی در نمازهایجمعه امروز،
اعلا ،نخســتین زن شــاعری بود که توانست از تیربــاران شــدند .تهرانــی در تاکیــد کرد که این قانــون متضمن هیچگونه شد .محل استقرار سازمان امنیت اکثر ائمهجمعه تایید کردهاند و آقای [محمد]
قواعد ثابت و مردانه حاکم بر روح و زبان شعر، جلسات دادگاه تلاش کرد خود را مضاری برای کشــور نخواهــد بود و نگرانی در خیابان ایرانشهر در نظر گرفته یــزدی در نمازجمعــه تهران و آقــای [علی]
عبور کنــد و با زبان یــک زن و لحن یک مادر تبرئه کنــد« :روزی نام های بدون مخالفان را بیمورد دانستند .پس از تصویب شــده بود تا با حضــور 35تن از مشکینی در [نمازجمعه] قم از توقعات بیجا
شعر بگوید« :روح زنانه شــعر پروین را باید در مارک و امضا به منزل من آمد که در مجلــس ،ابراهیم خواج هنــوری یکی از افسران و درج هداران ستاد ارتش و حرفهای نمایندگان چپ [مجلس ششــم]
زوایای تودرتوی همه اشــعار و نــگاه زنانه او به در آن از من خواســته بودند برای اعضــای مجلــس ســنا آن را ظالمانهترین کار را آغــاز کنند .ســازندگی به انتقاد کردهاند.
همه مضامین اخلاقی ،اجتماعی و اعتقاد یاش مذاکره ،در یک ســازمان دولتی، لایح های عنوان کرد که تا آن زمان به سنا ارائه مناســبت سالگرد تاســیس این دیشآــقابیصشـریـاحهًًاراوعدلایم،ک[رردئیکهسنمقاـیـنودهگاقنضمائیصهو]نیهتم
جس توجو کرد .عدهای دیگر نیز زنانه بودن روح بشهــسماالختیماانحتیمدـرـاًخاًلیاپبلاان ایکران۸ش۶هیرا قشاندوه اننسشتد.وهنرهایچتنًًادراانتیقبادهاتایتیادوآهنمدامداهنعشابدل.ابهغ سازمان به برخی زوایای تاریخی
اشــعار پروین را انکار میکنند بــه این دلیل که دنبال آن هم «قانون حفظ امنیت اجتماعی» قضایی ندارنــد و فقط برای انجــام وظایف مورد
نگاهشان به مقوله زنانگی در شعر ،ابراز بیپروای ۶۴مراجعه کنــم .در تاریخی که از تصویب نمایندگان مجلسین شورای ملی و آن پرداخته است. تعصرریحضوقُُترانردن،مخیواگیسرـنـدت.ه بهیاانییهنمداایدنگدگساــنتررایردتهکررادنو،
تمایلات عاشــقانه اما زنانه و گاه حتی مضامین معین شــده بود ،مراجعه کردم. سنا گذشت تا دست ساواک برای محکومیت
اروتیک اســت .بدیهی اســت که نه از شاعری در مذاکــرهای که بــا یک جوان Wتلاش مخالفان نتیجه نداد نمونههایی از اظهارات آنها را توهین،کذب و جرم
اخلاقمدار چون پروین میتوان چنین انتظاری داشــتم هخدوفشهقایافیهکاورخکوهشظبایاهرًًنا و تبعید برای مخالفان حکومت باز شود. اعلام کرد و زیادهخواهی و امتیازطلبی ناروا خواند.
داشت ،نه هیچ زن دیگری میتوانست در آن برهه خدمت بــه دنبال تشــکیل ســاواک دیــروز در همدان ،جمعی از دانشــجویان-
از این خطوط بگذرد .اشــعار پروین از شاعران به ملت و مملکت بود ،تشر یح شد Wتشدید برخوردها نگرانــی از گســترش ســرکوب حدود 200نفر -به نفع آقای [حسین] لقمانیان،
مرد هم دورهاش نیز یک ســ روگردن بالاتر بود». و مرا شایسته استخدام دانستند. مخالفــان در ایــران هم بیشــتر [نماینده همدان] شعارهایی چون «ملاعمر زنده
تا پیــش از پروین اعتصامی ،اگرچه زنان شــعر از آنجا که نیمچه اعتقادی داشتم فعالیتهــای ســاواک 15ســال پــس شــد اما مســئولان دولتی سعی باد ،جنتی پاینده باد» و «هاشمیعراقی ،استعفا
میسرودند اما اغلب با نامهای مردانه آن را منتشر به وســیله مادرم استخاره کردم و از تاســیس بــا تشــکیل کمیته مشــترک داشــتند ،حضور ســاواک را با استعفا» دادند .رسانههای خارجی هم علیه قوه
میکردند و فروغ فرخزاد پس از پروین ،نخستین بعد به وسیله پیشنماز محلهمان ضدخرابکاری در اداره سوم در بهمن ماه سال کلیــدواژه «جلوگیری از عملیات قضاییه مینویسند و میگویند.
زنی بود که مضامین زنانه با بیپروایی درآمیخت و بین دو نماز استخاره شد و خوب 1350به اوج خود رسید ،آن هم در شرایطی خرابکارانه» بــرای حفظ امنیت آمریکا ،دیروز و امروز به بعضی روســتاهای
روحی عصیانگر را به ادبیات شعر ایران وارد کرد. آمــد و تردیدها را کنار گذاشــتم که حدود یک سال قبل ،چریکهای فدایی توجیــه کنند .طبق نوشــت ههای افغانســتان حمله هواییکرده و [حامد] کرزی،
سعید نفیسی ،شاعر و پژوهشگر ادبیات فارسی و برای کسب درآمد اســتخدام را پذیرفتم. خلق به پاسگاه ســیاهکل حمله کردند و در عیســی پژمان ،آخریــن نماینده [رئیــس دولت موقت] گفته با ســرکو ب شــدن
برخی از ویژگیهای شخصیتی پروین اعتصامی بالاخره در سیزدهم اردیبهشت ۱۳۴۶پس واقع نخستین مبارزه مسلحانه گروهی علیه ســاواک در عــراق سرلشــکر تروریســتها و طالبان ،دیگر نباید افغانســتان
را اینگونه توصیف کرده اســت« :پروینی که من از آنکه در مقابل پرچــم ایران زانو زدیم و به حکومت پهلوی دوم رقم خورده بود .تشکیل حسن پاکروان ،رئیس ســابق رکن 2ارتش بمباران شود .روســیه با حضور نیروهای نظامی
دیدم و بارها دیدم بدینگونه بود :قیاف های بســیار قرآن مجید قســم خوردیم که به پرچم ایران کمیته مشترک برای قو یتر کردن سد دفاعی مامــور تدویــن طــرح اولیه ســاواک بود. آمریکا در آسیای میانه مخالفت کرده ولی آمریکا
آرام داشت .با تأنی و وقار خاصی جواب میگفت و رژیم منحوس شاهنشاهی وفادار باشیم». حاکمیــت در مبــارزه با اینگونــه تحرکات سپهبد محسن مبصر هم در خاطرات خود، بکهشروغرمهاختیمتاججنیکگسدترا انف،غُُاانزبسکتاسنتباهنآوورقدرنقنییزرسوتادنر
و مینگریست .هیچگونه شتاب و بیحوصلگی نیروهــای چپ اتفاق افتــاد و ارتش و دیگر اظهارات عیســی پژمان را تایید کرده است،
در او ندیدم .چشــمانش بیشــتر به زیر افکنده Wشکایت از معمار شکنج هها نیروهای امنیتــی ،توان دخالت و چان هزنی با اگرچه شواهدی هم درباره همکاری نزدیک و گرفتن پایگاه ادامه م یدهد که میتوانند دلیلی بر
بود .یاد ندارم در برابر من خندیده باشــد .وقتی این کمیته و شــکنجهگران آن را نداشتند .به برخی افســران ارشد ســیا با دولت کودتا و اظهارات آقای عالیشاهی [مبنی بر نقش اصلی
که از شعر او ،تحســین میکردم با کمال آرامش تنــدروی و شــکنجههای اداره ســوم نوشــته یروند آبراهامیان؛ اعضای نیروهای فرمانــداری نظامی تیمور بختیــار برای این روسیه در حملات 11سپتامبر] باشد.
میپذیرفــت .نــه وجد و نشــاطی مینمود و نه ســاواک ب هویژه از دهه 50بــه بعد همواره ســاواک در مجموع بالغ بر 5هــزار و 300 کار وجود دارد .مارک .ج .گازیورووســکی فشــار بر فلسطینیها توسط اســرائیل ادامه
چیزی میگفت .هرگز یک کلمه خودستایی از او مــورد انتقاد بود و برخی از آن به عنوان یکی مامور تما موقت و شمار بسیاری از جاسوسان در این باره نوشته است :سیا تعلیم نیروهای دارد .ســه ماه بعد از انفجارات [حمله به مرکز
نشنیدم و رفتاری که بخواهد اندک نمایش برتری از دلایل سقوط حکومت پهلوی یاد میکنند ناشــناس را در بــر م یگرفــت .ایــن نهاد اطلاعاتی ایران را نیز آغاز کرد .در ســپتامبر تجارت جهانی در] 20شهریور [= 11سپتامبر]
بدهد ،از او ندیدم» .در تبریز به دنیا آمده بود اما از همی نرو دولت بختیار در بهمن 57لایحه میتوانست ،رســانههای گروهی را سانسور ]1332[ 1953یک سرهنگ ارتش امریکا نیویورک ،آتشســوزی در زیرآوارها خاموش
در کودکــی به همراه خانواده بــه تهران آمد .پدر انحلال ساواک را به مجلس برد تا تصویب کند ،متقاضیان مشاغل دولتی را گز ینش کرده که ســالها برای سیا در خاورمیانه کار کرده شــده و رکود در برنامههای حمل و نقل هوایی
پروین ،یوسف اعتصام یآشتیانی از نویسندگان و و انــحلال آن ،آبی بر آتش خشــم مخالفان و بر پایه اظهــارات منابع قابل اعتماد غربی بود و پی شزمینه وســیعی در کار پلیســی و غــرب ادامــه دارد .اوپک ،امروز بــا ک م کردن
مترجمان مشــهور اواخر عصر قاجاریه بود و در باشــد ،اگرچه این اقدام دیرهنگام ،دردی را کارآ گاهی داشــت در پوشش وابسته نظامی [تولید] 1/5میلیون بشکه در روز موافقت کرد
آن زمان ماهنامه ادبی «بهار» را منتشــر میکرد دوا نکرد .روزنامه ایندیپندنت همین اواخر به ایران اعزام شد .ماموریت او سازمان دادن و ک م کردن 500هزار بشــکه نوتیغجیتًرًااوقپیمکتهنفم بات
و مادرش اختر فتوحی فرزند میرزاعبدالحسین، خبر داد که ســه ایرانی مقیم آمریکا که پیش و فرماندهی یک واحد جدید اطلاعاتی بود حرکت صعودی گرفت.
متخلص به «شــوری» از شــاعران دوره قاجار از انقلاب تحت شکنج ههای سنگین پرویز که در آن زمان زیر نظــر فرمانداری نظامی
بود بنابراین ورود پروین به دنیای شعر و ادبیات ثابتی ،عضو ارشد ساواک قرار گرفته بودند تهران تاســیس شــد که در دســامبر 1953 شنبه 8دی
هم چندان دور از انتظار نبود .گفته میشــود که طی یک دادخواست ۲۲۵میلیوندلاری از زیر فرماندهی ســرتیپ تیمــور بختیار قرار درگیر ی قوه قضاییه و مجلس
در ســال ۱۳۱۵مدال درجــه 3لیاقت از طرف وی شــکایت کردهاند .ثابتی بین سالهای گرفته بود .ســرهنگ همــکاری نزدیکی با در جلسه مجمع [تشخیص مصلحت نظام]
رضاشــاه را قبول نکرد و حتی پیشنهاد رضاشاه 1352تا ماههای پایانی حکومت پهلوی در بختیار و زیردســتانش داشــت ،این واحد بقیه بندهای سیاســتکلی امنیت ملی تصویب
را برای تدریس ملکه و ولیعهد نپذیرفت بنابراین راس اداره سوم ســاواک بود و این شکایت را فرماندهی میکرد و بــه اعضای آن فنون شد؛ 12جلسه صرف آن شده بود .ظهر ،جلسه
زمانی که از دنیا رفت ،دولت هیچ مراسمی برای او را ب ه عنوان معمار نهادینهســازی شکنجه پای های اطلاعات از قبیل روشهای مراقبت معمول با آقای [عباس واعظ] طبســی و بقیه
در ایران معرفی میکند .ثابتی و همســرش و بازجویی ،عملیات شبکههای اطلاعاتی و داشــتیم .در مورد درگیریهای قــوه قضاییه و
بزرگداشت او برگزار نکرد. هنگام وقوع انقلاب با نام مســتعار از ایران امنیتسازمانیرایادم یداد.واحداطلاعاتی مجلس بحث شد .احتمال تشدید آن وجود دارد
فرار کردند و در چهار دهه گذشته به صورت بختیار ،نخستین سازمان اطلاعاتی امروزی وآقای[عل یاکبر]ناطق[نوری]ازطریققاضی
مخفی زندگی کردند تا سال 1401که دوباره و کارآمد بود که در ایران عمل م یکرد .طبق [سیدهادی] حســینی در مورد پرونده [شهرام]
در محافل سیاســی خارج از کشور حضور نوشــتههای او سرهنگی که از ارتش آمریکا جزایری و مسای ل کرج [= ماجرای خانه هدایت
یافتند .سه شاکی پرویز ثابتی که بیش از 70 به ایران فرســتاده شــده بود تا مارس 1955 و سوءاســتفاده از دختران] اطلاعاتی ارایه داد و
سال سن دارند از او ب ه عنوان «قدرتمندترین [ ]1334در ایران ماند و در این زمان با دسته گجفزایتر ،ایفـمـطراردحیبموثدنلدآکقاه بیعهدًًاادمطیرخحاممنیهاشیودهومابزا
و مخوفتریــن مردان» حکومت شــاه در ثابتتری از 5افســر ســیا جایگزین شد تا موضوعی که به اسم «آقازادهها» راه افتاده است،
«یک حکومت توتالیتر» نام بردهاند .یکی از سال بعد که شاه پس از مشورت با مقامهای
آنها گفته ،ثابتی به وی برق وصل کرده و او آمریکا تصمیم گرفت این واحد اطلاعاتی را انتقاد شد.
را از سقف با مچهایشان آویزان کرده بودند، تجدید سازمان کند و گسترش دهد .سازمان
جدید که ساواک نام گرفت تحت فرماندهی
درحالی که وزنههایی به او وصل بود. بختیار قرار داشت که معاون نخس توزیر شد

