Page 4 - 25-06-1403-1784 Sazandegi
P. 4
تاز‌ههای ادبیات و هنرکافه سال هفتم شماره 1784 04
یکشنبه 25شهریور1403
سیاحت شرق و غرب دریچه :تحلیل عادات
ذهن چینی تأملات روا نکاوانۀ کریستوفر بولاس دربار ه تفاو تها و اشتراکات فر مهای فکری شرقی و غربی است سوگیری وضعیت موجود
چرا دوست داریم درجا بزنیم؟
«ذهن چینی» نوشــتۀ کریســتوفر بــولاس ،روانکاو برجســتۀ عصر حسن محرابی
پژوهش‌گر
حاضــر یک بحث جذاب و چالشبرانگیز در حوزۀ روانشناســی فرهنگی
و روانکاوی اســت .بولاس با اســتفاده از تجربیات و دانش خود در زمینۀ درجا زدن و تمایل شدید برای در یک وضعیت ماندن یکی از
روانکاوی به بررسی تفاوتها و شباهتهای میان شیوههای تفکر و ادراک بدترین شرایط در زندگی هر فردی است .این تمایل را «سوگیری
در فرهنگهای شــرقی و غربی میپردازد .انتشارات ققنوس این کتاب را با وضعیــت موجود» نام نهاد‌هاند .این وضعیت به پدید‌های اشــاره
ترجمۀسحراعلاییمنتشرکردهاست. دارد که ترجیح م یدهد ،محیط و موقعیت فرد به همان شــکلی
کریســتوفر بولاس (متولد )۱۹۴۳از چهرههای برجســتۀ روانکاوی که هســت ،باقی بماند .این پدیده بیشــترین تأثیــر را در حوزۀ
معاصردرواشنگتندیسیمتولدشدودرلاگونابیچکالیفرنیابزرگشد.او تصمیمگیــریدارد:وقتــیتصمیممیگیریــم،ترجیحم یدهیم
سال ۱۹۷۶ازدانشگاهبرکلیفار غالتحصیلشدوازدانشگاهبوفالودکترای انتخاب آشــناتر را بر گزینههای کمتر آشــنااما بالقوه سودمندتر
ادبیاتانگلیسیگرفتونزدنورمنهلند،لسلیفیدلر،موریشوارتز،میشل ترجیح دهیم .پژوهشگران برای توصیف عینی سوگیری وضعیت
فوکو،رنهژیراردوروانشناستحلی لگرهایدگریهینزلیخت ناشتاینتحصیل موجــود ،نمون ههایی ارائــه کرد‌هاند که به تعدادی از آنها اشــاره
کردوهنگامیکهدرکالجاسمیتبودبااریکاریکسونآشناشد.بولاساز میشــود .در مورد اول یک پروژۀ اســتخراج معادن ،شهروندان
سال۱۹۶۷بهعنوانروا ندرمانگرفعالیتبالینیخودراباکودکاناوتیستیک یکی از شــهرهای آلمان غربی را مجبور کرد به منطق های در آن
کری۸س۰تو۲فارصنبفتوذحلشااهه/راس۰ن/ت۳ت۱قرچقجهنیزمونارۀ تسیوسمحارناعلایی و اسکیزوفرنیک آغاز کرد .بولاس با آثار آنا فروید ،بتلهایم و ماهلر آشنایی نزدیکی منتقل شوند .به آنها چندین گزینه برای طرح شهرجدید
میکند و به شباهتهای آن با بخش غربی ذهن خود (آموزههای روانکاوی) ووآبهشنناویشیـبـتههاهواکیمکلکایکنر،د توایندنییاکاهاتیودتروونستییعن نمییزقًًاعآلشافقت‌ههمنرادبهشتد.صاوییرن داشت پیشنهاد شد و شهروندان شبیهترین گزینه را به شهر قدیمی خود
پی میبرد .در مرحلۀ اول ســفر فکری خود ،پیــش از آنکه عازم ژاپن و کره علاقه انتخاب کردند حتی اگر چیدمــان آن طرح ناکارآمد و گیجکننده
شود،هنگاممطالعهدربارۀفرهنگهایشرقیپی شانگارههاییپروراندهبود. بکشد .او بیشتر بهخاطر نوشــتارهای روانکاوی مشهور است و برخی از بود .در موردی دیگر هنگامی که چندین گزینۀ ســاندویچ برای
در آن زمان نم یدانست که این فرمی از بازخوانی است زیرا عناصر ذهن یای وحدت اولیه پیوند مجدد دو ذهنیت را مهمتر م یداند .او با این نگاه ب هدنبال عقایدش،انتشارگسترد‌هایداشت هاست.کریستوفربولاسدرواقعیکیاز نکاههاقربًپایًلشخنوهرادد‌هامندی.شبوهدای ،انف پراددیادغۀل«پبشسـاـنیدموانییچایجتراناانتبخا» مبیمگیویکننند؛د
که در شــرق رشد یافته بودند ،بخشی از ذهن او و اذهان مردم سراسر جهان ایجادیکگف توگویجدیمیانروانکاوانغربیوشــرقیاستتاازاین پرخوانندهتریننویسندگاندرزمینۀروانکاویاست.
بودند.بااینهمه،درمرحلۀدومفکریخودباسفربهژاپنوتجربۀزندۀذهن خاستگاهکتاب«ذهنچینی»مجموعهدرسگفتارهاییاستکهبولاس بدین معنی که برای اجتناب از یک تجربۀ پشــیمانکنندۀ بالقوه
ژاپنی چیزی را در یافت که تأثیری عمیق بر او نهاد ،با اینکه هنوز از آن فهمی طریقبااقبالمتخصصانبالینیغربیمواجهشود. پس از برگزاری توری در ژاپن در ســال ۲۰۰۹و سال ۲۰۱۰در کره چنوبی ارائه افراد ت(ارنتجیخــــاحمبی‌یدهکندسبــهانودضویعیچتجمدیودجوودد(وسســــاندتنویداچشـیـتکهنقآبًنا ً)ل
روشــن نداشت .سرانجام در واپسین مرحلۀ سفر فکری خویش ،پس از آن کریستوفر بولاس در «ذهن چینی» میکوشد به یاری روانکاوی فروید، داد .بولاس از شــیفتگی و تمایلات خود به اندیشههای استثنایی حکیمان با آن
که سفر به شرق دور را به اتمام رساند ،بار دیگر به متون بنیادین فرهنگهای وینیکات ،خان ،یونگ و روزنفلد دو تفکر شرقی و غربی که چند هزار سال شــرقی امثال لی پو وانگ ری توفو و شــعرای کره و ژاپن میگوید .در واقع آشنا هستند) پایبند باشند .در نمون های دیگر سال ۱۹۸۵شرکت
شرقی بازگشت و توانست دریافت خود را مفهومپردازی کند .کتاب «ذهن پیش از هم منشعب شــد‌هاند را دوباره با یکدیگر آشتی دهد .بولاس بر این هدف او ســیاحت در ذهن شرقی اســت .او در این کتاب که از سه بخش و کوکاکولا از «کک جدیــد» رونمایی کرد که فرمول مجدد طعم
چینی»حاصلتأملاتروانکاویاستکهه مآثاربزرگحکیمانوفرزانگان تصور است که هرچند تقسی مهای ساد‌هانگارانۀ جهان به شیوههای مختلف ۱۳فصلتشکیل‌شدهبهجایاستفادهازعبارتکلی«ذهنشرقی»،تمرکز اصلی کوکا بود .آزمایشهای مربوط به طعم نشانداد بسیاری از
شــرق دور را خوانده و هم با سفر به شرق دور کوشیده از نزدیک با فرهنگ تفکر دقیق نیســتند و حتی ممکن است رهزن باشــند ،شیوههای تفکر در خــودرابر«ذهنچینی»قرارم یدهدودلیلاینانتخابراوجودیکخط مصرفکنندگانککجدیدرابهکوکاکلاسیکترجیحم یدهند.
و تمدن شرقی (چینی ،ژاپنی ،کر‌های و )...آشنا شود .کریستوفر بولاس در شــرق آســیا و غرب تفاو تهایی با یکدیگر دارند و بر بخشهای متفاوت مشترکووحدتفرهنگیدرتاریخچینم یداندکهبراذهانمردمخاوردور با این حال زمانی که به مصر فکنندگان این فرصت داده شــد تا
پی آن اســت که به کمک روانکاوی شکاف ۲۵۰۰سالۀ بین تفکر شرقی و ذهن تأکید میکنند .این دو بخش ذهن زمانی با یکدیگر وحدت داشتند اما حاکمبودهاســت.بولاسبابررسیتاریخینشانم یدهد ،تفکرشرقیبه انتخابکنندکدامکولا رابخرندآنهاکوکاکلاســیکراانتخاب
غربیراازمیانبردارد.درای نکتابآثارشــعریخیا لانگیزحکیمانچینی طیچندهزارســالگذشتهازهمفاصلهگرفت هاند.بااینهمه،ایندوشیوۀ فرمهاییازاندیشهگرایشداردکهبرنظممادرانهمبتن یاند،درحال یکهتفکر کردند .کوکای جدید در نهایت سال ۱۹۹۲متوقف شد .به عنوان
در کنار مواضع نظری و عملی روانکاوان نشســته است تا فرهنگ شرق و تفکــر به یمن ظهور روانکاوی در اواخر قرن نوزدهم و تحولات بعدی آن به غربی،فرمهایمبتنیبرنظمپدرانهراانعکاسم یدهد.او«نظممادرانه»را یک مورد اجتماعی تجربه نشــان داده که در انتخابات سیاســی
غــربباهدفگف توگوبهیکدیگرنزدیکشــوند.بــولاسخوانندهرااز یکدیگر نزدیک میشــوند .بولاس چگونه تفکر غربی و شرقی را به آغوش بهفرمهاییازشــناختمرتبطم یداندکهدرمقامجنین،نوزادوکودکنوپا احتمال پیروزی نامزد فعلی بیشــتر از رقیب است .هر چه تعداد
گذرگاه پی شانگارهها و دریافتهــا و مفهومپردازیهای خودش از فرهنگ یکدیگر بازم یگرداند؟ او با مقایســۀ مبتنی بر تداعــی آزاد میان روانکاوان تا پیش از اکتســاب زبان به خود انتقال داده میشــوند و «نظم پدرانه» را به نامزدهای بیشتری در رقابت حضور داشته باشند ،مزیت رئیس
شرقیعبورم یدهدتاذهنشرقیوغربییکدیگررادرآینۀدیگریببینند. غربیوفیلســوفانشرقینشانم یدهدچگونهاستفادۀشرقیهاازشعربه مقولاتارتباطیوابستهبهزبانمرتبطم یداند .بولاستوضیحم یدهدذهن فعلی بیشتر خواهد بود .حتی هنگامی که یک شرکت طرحهای
در مجموع کتاب «ذهن چینی» اثری است که به خوانندگان امکان م یدهد دصهودر .اتو اجز یمعکی تسکـاـمو الی پینداسنکرتدهراابسهـپـراکت تساــ«یخو ِِسدر»وافرندکایو رایدويرنكخيوایتشوجخااین شرقی ،ب هویژه ذهن چینی ،فرمهای پیشاکلامی یا غیرکلامی تفکر و ارتباط بیمۀ جدید را به لیست گزینههای بیمه اضافه می کرد ،مشتریان
تا با دیدگاههای متفاوتی از تفکر و شــناخت آشــنا شوند و به تأمل د ر مورد ربطم یدهدوآنهارابهواسطۀارجحیتدادنبهانزواوفرمهایغیرکلامی راترجیحم یدهدوبرایخلقتفاسیرممکناستاززبانبرایساختمعنا طرحهای قدیمی را بســیار بیشــتر از طرحهای جدید انتخاب
تأثیرات فرهنگی بر شیوههای تفکر و ادراک بپردازند .این کتاب برای کسانی ارتباطبادائوئیســمپیوندم یزند.ازسویدیگراینمطلبرابررسیمیکند استفادهکندوبیشترتلویحیاستتاتصریحی.درمقابل،ذهنغربیب هدنبال میکردند و فقط مشــتریان جدید ،تمایــل به انتخاب طرحهای
که به روانشناسی فرهنگی ،تفاوتهای فرهنگی در تفکر و ادراک و تأثیرات که چگونه یونگ ،بیون و روزنفلد اخلاق کنفوسیوســی که جنس ذهن فرد تعاریف روشنی است که صر یح باشند و به تفاسیر مختلف راه ندهند .بولاس جدید داشتند .اصطلاح «سوگیری وضعیت موجود» برای اولین
وگــروهراجمعیم یداندجذبخودکرد‌هاند،درحالیکهبنابهاســتدلال براینباوراستکهتفکرشرقیبرهمبستگیمبتنیاست،درحالیکهمنطق بار ســال ۱۹۸۸توسط ساموئلسون و زکهاوزر معرفی شد .آنها
فرهنگبرروانکاویعلاقهمندهستند،منبعیمهموقابلاعتناست. او روانکاوی فرویدی فضایی ناخودآ گاه برای مواجهۀ این دو دیدگاه فراهم غربیدارایزمانخطیاست.بولاسدرکتابشتأکیدم یکنداینتمایزات ســوگیری وضعیت موجود را از طریق مجموع های از آزمایشات
کرده است .بولاس در ســفری فکری و سهمرحل های ،که با سفر واقعی او بهمعنای تفاوت کلی بین شــرق و غرب نیست بلکه هر دو از بعضی جهات تصمیمگیری نشان دادند .بر اســاس آزمایشهای انجام گرفته،
به ژاپن و کرۀ جنوبی همراه اســت ،آرامآرام بخش شرقی ذهن خود را کشف اشتراکاتفراوانیدارند.اومعتقداستهردومنشعبازذهنیواحدندواین دلیل روانشناسی پشت سوگیری وضع موجود از طریق چندین
اصل مختلــف از جمله ادراک نادرســت شــناختی و تعهدات
روانشناختی توضیح داده شده است .نکتۀ مهم این است که همۀ
ایــن توضیحات ،دلایل غیرمنطقی برای ترجیح وضعیت موجود
تلقی میشوند .مطالعات نشان داده وقتی افراد تصمیم میگیرند،
احتمال ضرر را بیشــتر از پتانســیل سود میســنجند بنابراین
هنگامی که به مجموع های از انتخابها نگاه م یکنند بیشــتر بر
آنچه میتوانند با کنار گذاشتن وضعیت موجود از دست بدهند،
تمرکز میکنند تا آنچه میتوانند با امتحان کردن چیزی جدید به
دست آورند .دلیل دیگر ناهماهنگی شناختی است .هنگامی که
افراد با افکار ناســازگار مواجه میشوند ،ناهماهنگی شناختی را
تجربه میکنند؛ احساس ناخوشایندی که اکثر مردم مایلند آن را
به حداقل برسانند .گاهی اوقات افراد برای حفظ قوام شناختی
ازافکاریکهباعثناراحتیشــانمیشــود،اجتنابم یکنند.
افــراد در تصمیمگیری تمایل دارند یک گزینــه را زمانی که آن را
انتخاب کردند ،ارزشــمندتر ببینند حتی به سادگی در نظر گرفتن
یک جایگزین برای وضعیت موجود میتواند باعث ناهماهنگی
شناختی شود ز یرا ارزش دو گز ینه بالقوه را در تضاد با یکدیگر قرار
م یدهد .در نتیجه افراد ممکن است برای کاهش آن ناهماهنگی
به وضعیت موجود پایبند باشند .مورددیگر «اثر نوردهیصرف»
دارند اچسیزت.یاثکرهنقوبرًادًلهدیر(ممعوراجهض آه)ن قصررارفگ،ربفیتا‌هاننمدیراکتنرداجفیراحدتدمهنایدل.
طبق
این تعریف افراد بیشــتر در معرض وضعیت موجود هستند تا در
معــرض هر چیزی که وضعیت موجود نیســت .این قرار گرفتن
ترجیحی در وضعیت موجود در نهایت منجر به ایجاد عدم تمایل
به تحول میشود .متاسفانه تکرار و پایبندی به سوگیری وضعیت
موجود موجب میشــود این مکانیسم در وجود فرد تثبیت شود.
بنابراین وقتی از افراد پرســیده میشود چرا وضعیت خود را تغییر
نداد‌هانــد ،اغلب افراد نمیتوانند دلیل ترجیح خود را توجیه کنند
ز یرا وضعیت موجود بخشی فراگیر از رفتار انسان است.
