Page 4 - 21-12-1403-1930 Sazandegi
P. 4
تازههای ادبیات و هنرکافه سال هشتم شماره 1930 04
سهشنبه 21اسفند 1403
نمایشنامهنویس سیاسی گفتار
آثول فوگارد نویسنده و نمایشنامهنویس آفریقای جنوبی مخالف آپارتايد درگذشت دستکاری احساسات
با جامع های که تحت ظلم بود ،همکاری کند ،نه اینکه آثول فوگارد ،نو یسنده ،نمایشنامهنو یس و کارگردان نظر کازوئو ایشیگورو دربارۀ هوش مصنوعی
در محیطی سفیدپوستنشین داستانهای ضد آپارتاید مشهور آفریقای جنوبی که ســال ۲۰۱۱جایزۀ تونی را
بنویســد .برای جلوگیری از سوءبرداشتها ،او اعتبار برای یک عمر دســتآورد هنری دریافــت کرد و آثار کازوئو ایشیگورو ،نویسندۀ برجستۀ ژاپنیتبار و برندۀ نوبل
نمایشنامههای «جزیره» و «سیزوه بانزی مرده است» برجســت های مانند نمایشنامۀ «ســ یزوئه بانسی مرده ادبیات ۲۰۱۷و نشان شوالیه ،معتقد است هوش مصنوعی در
را بهطور مشــترک به جان کانی و وینســتون نتشــونا، اســت» و رمان «تسوتسی» را در کارنامۀ خود داشت، آینده قادر خواهد بود ،احساسات انسانها را بهشکلی بیسابقه
هــمکاران سیاهپوســتش اختصــاص داد و حق امتیاز شــنبه ۸مارس در ۹۲ســالگی درگذشت .جان کانی، تحتتأثیر قرار دهد .او علاوه بر دریافت نشان شوالیه ،جایزه
بازیگر یکشــنبه در پیامی در شــبکۀ اجتماعی خود نوبل ادبیات را نیز دارد .ایشیگورو که با آثاری مانند «بازماندۀ
نمایش را میان آنها تقسیم کرد. نوشــت« :از درگذشت دوست عزیزم بسیار متأسفم». روز» و «تســلیناپذیر» شــناخته میشــود و اکنون ۷۰سال
همچنین دفتر شــهردار کیپتاون در بیانیــ های اعلام دارد در گف توگویی با روزنامــۀ «گاردین» گفته رمان «رهایم
Wمبارزه با سانسور کرد« :آثول فوگارد فقط یک چهرۀ برجســته در دنیای مکن» از محبوبترین آثار اوســت .این رمان که ۲۰سال پس
در دوران آپارتایــد ،نمایشنامههــای فــوگارد در تئاتر نبود بلکه روایتگر داســتانهای عمیقی از امید و از انتشار همچنان خوانندگان جدیدی مییابد ،ایدهای محوری
شرایطی اجرا میشــد که امروزه شبیه به داستانهای دارد :همه ما میمیریم ،امــا باید طوری زندگی کنیم که گویی
جنوبی مدیرتبستــوًًاپیتامیریینباه نت نظمرایم یشررساـمـودر.دپبلایزرسسـآـفرییققاراری مقاومت در آفریقای جنوبی بود». جاودان هایم .داســتان آن در جامع های روایت میشود که در آن
م یداد، کودکان برای اهدای اعضای بدن خود همسانسازی میشوند
متنها را بررسی میکرد و نام بازیگران را ثبت میکرد. Wپی شرو در نمای شنام هنویسی سیاسی و پس از چند بار اهدا ،جان خود را از دســت م یدهند .با این
ببهرناهممهیهان دیلینـمـایل،ش بیرباخ نیامازشبازخیگصیــرتاهنایمیجبکوهرقببًوادًلنبدازدریپکورسدـهـبتوردهناد،و فوگارد بیش از ۳۰نمایشنامه نوشــت ،از جمله «بیانیههایی حال،شایع هایمیانآنهاوجودداردکهدرصورتاثباتعشق
Wشک لگیریجها نبینیفوگارد پس از بازداشت بر اساس قانون غیراخلاقی» ( )۱۹۷۲و «استاد واقعی ،ممکن است از این سرنوشت معاف شوند .ایشیگورو
آثول فوگارد ۱۱ژوئن ۱۹۳۲در دهکدۀ میدل برگ کیپ شــرقی دربارۀ مضمون اصلی این رمان میگوید« :ما گاهی نمیتوانیم
معرفی شوند تا از فشارهای حکومتی در امان بمانند. به دنیا آمد و تنها فرزند هارولد و الیزابت فوگارد بود .پدرش از یک هارولد و پســرها» ( .)۱۹۸۲هر دوی این آثار بر تجربیات او در سرنوشــت خود را بپذیریم (البته منطقی نیست) و همیشه به
خانوادۀ مهاجر ایرلندیتبار و مادرش از نســل نخستین مهاجران دهۀ ۱۹۵۰استوار بودند ،زمانی که تنها شغلی که میتوانست پیدا دنبال راه فرار هستیم؛ نهفقط به دلیل میل به ادامۀ زندگی بلکه
Wمیراث فوگارد آفریکانر بود .خانوادهاش ســال ۱۹۳۵به بندر الیزابت ،شــهری آمنحاسکیامهپهووستـقـرتیابًًنا که در یکی از دادگاههایی بود کند ،دفترداری در برای گریز از اندوه و تنهایی ناشی از مرگ ».ایشیگورو توضیح
صنعتی که برای بیش از ۹دهه خانه و بستر نمایشنامههای او بود، گذر» به دلیل نقض «قوانین آفریقــای جنوبی م یدهد ،انتشــار این رمان ه مزمان با افزایش علاقۀ عمومی به
بــا پایــان آپارتاید و آغاز ریاســت جمهوری نلســون ماندلا در نقلمــکان کردند .فوگارد دوران کودکی خود را در هتلی خانوادگی همیشــه محکوم میشــدند .این قوانین برای کنترل رف توآمد موضوعات علمی -تخیلی مانند همسانسازی(کلونســازی)
ســال ۱۹۹۴نادین گوردیمر ،نویســندۀ آفریقای جنوبی ،گفت برای در بندر الیزابت ســپری کــرد .در دوران نوجوانــ یاش اتفاقی رخ جمعیت تحت آپارتاید طراحی شــده بودند .در این دادگاهها ،او بود،موضوعیکهدردهۀ ۹۰باتولدگوسفنددالیبهاوجرسید.
نویسندگان لیبرال سفیدپوســت« ،تنها موضوع» برای نوشتن از بین داد کــه تأثیر عمیقی بــر روان و خلاقیت او گذاشــت .فوگارد در روزانه شاهد تحقیر افرادی بود که ب هاشتباه در خیابان یا در کنار او همچنین اشــاره میکند ،تغییرات در دنیــای ادبیات باعث
رفته است اما فوگارد به نوشتن ادامه داد و آثارش را در راستای عدالت از کارکنان نسویاشهتپهوهاسیتشخانخواصدهیااشش،تو«تنضیهاحودامدههمتکرهیسنادموِِسسِِملتا،دیورکانی افراد «نامناسب» دیده شده بودند. شده نویسندگان بیشــتری از روشهای داستاننویسی ژانری
و آشتی ملی قرار داد .در نمایشنامۀ «رانندۀ قطار» ( )۲۰۱۰شخصیت کودک یام» گاردین نوشت ،تأثیر فرهنگی و سیاسی فوگارد را میتوان با آثار در رمانهای ادبی اســتفاده کنند .ایشــیگورو در این زمینه به
اصلی سفیدپوست به دنبال خانوادۀ زن و کودکی سیاهپوست میگردد بود .اما در جریان یک مشــاجره ،فوگارد جــوان از برتری نژادی واتسلاو هاول در چکســلواکی تحت کنترل شوروی مقایسه کرد. همنسلان خود مانند دیوید میچل و الکس گارلند اشاره میکند
که زیر قطار او جــان باخت هاند .در «اندوهها و شــاد یها» ()۲۰۰۱ خود سوءاســتفاده کرد و به صورت ســملا تف انداخت .او بعدها هــاول پس از تحمل زندان ،تئاتر را رها کــرد و اولین رئیسجمهور و میگوید ،نســل جدیدتر نویســندگان بدون مرزبندی میان
خانوادۀ یک نویســنده ضدآپارتاید سفیدپوست دربارۀ حقیقتهای در دفتر خاطراتش نوشت که «هرگز قادر نخواهم بود از شرمی که چک شد .اما فوگارد با وجود تأسیس دو گروه تئاتری در محلههای ادبیات داســتانی و علمی -تخیلی کار میکنند .او این تحول
ناگفتــۀ زندگی او تأمل م یکننــد .فوگارد همیشــه از ای نکه دیگران بلافاصله پس از آن بر من چیره شد ،رهایی یابم ».فوگارد این اشتباه سیاهپوســتان و امتناع شــجاعانه از اجرای نمایش برای مخاطبان را با آزادی نویســندگانی مانند دوریس لســینگ و مارگارت
را رهبــران واقعی مبارزه بداند ،ابایی نداشــت و خــود را «نمون های را در نمایشنامۀ «اســتاد هارولد ...و پسرها» جبران کرد ،جایی «فقط سفیدپوســت» که حکومت تعیین کرده بــود ،هرگز به زندان اتوود مقایســه میکند که بــدون نگرانی از دســتهبند یهای
کلاسیک از یک لیبرال سفیدپوست ناتوان» توصیف میکرد .او یکی که همین صحنه ،اوج دراماتیک داســتان را رقم م یزند .در نسخۀ نیفتــاد ،زیرا سفیدپوســت بود و هــدف اصلی دولت نژادپرســت سنتی ،تخیل خود را دنبال کردند .ایشیگورو که همواره دربارۀ
از همان آدمهایی بود که اگر اقدام نکنند ،شر پیروز م یشود .چنانکه منتشرشــده این نمایشنامه ،فوگارد آن را به «سام» تقدیم کرد و از محسوب نمیشد .سختترین محدودیتهایی که بر او اعمال شد، ماهیت حقیقت و خودفریبی انسان نوشته است ،نگران نقش
او طلب بخشش کرد. لغوگذرنام هاشوممنوعیتبرخینمایشهاوسوزاندنکتابهایش احساسات در شــکلگیری واقعیت در دوران «پساحقیقت»
هانا آرنت هشدار داده بود. است .او اشاره میکند ،سیاستمداران و شرکتهای بزرگ از
تحریک احساسات برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی استفاده
Wآثار فوگارد در ایران بود .بااینحال ،او همیشــه آ گاه بود که از همان نظام غیرعادلان های میکنند و این مســاله با ظهور هوش مصنوعی تشدید خواهد
محمود کیانوش اولیــن نفری بود که برخــی از نمایشنامههای که در نوشتههایش محکوم میکرد ،بهنوعی بهرهمند بوده است .البته شــد و میگوید « :هوش مصنوعی در آینده یاد خواهد گرفت
Wچال شهای سیاسی و اجتماعی که چگونه احساسات را چه خشم ،چه اندوه و چه خنده کنترل
آثول فوگارد را به فارســی ترجمه کرد .کیانوش نمای شنامۀ «سلام و صداقت شــخصی فوگارد در بازگو کردن این خاطره ،هم تلاش فوگاد همیشه خود را داستانسرا م یدانست نه بیانی هنویس سیاسی. کند .ما هنوز بیشتر به قابلیتهای پردازش داده آن توجه داریم
خداحافظ» را ســال ۱۳۵۵ترجمه و نشر اندیشه آن را منتشر کرد و برای پیشگیری از قهرما نســازی بی شازحد از او بود و هم پاسخی از نگاه او استیصال انســانی ،جوهر واقعی تئاتر است و هنرمندان اما بــ هزودی این فناوری در ایجاد واکنشهای احساســی در
پس از آن «آ نها زندهاند» و «ســ یزوئه بانسی مرده است» را ترجمه به انتقاداتی که بع دها تحت عنوان «منجی سفیدپوســت» به او وارد تئاتر از درد و ناامیدی انســان صحبت میکنند .او ســال ۲۰۱۰در افــراد مهارت پیدا خواهد کرد ».او همچنین به دولت انگلیس
کرد که انتشارات قطره هر سه نمایشنامه را در دهۀ ۸۰بازنشر کرد. شد .فوگارد و همسرش شیلا ،که او نیز نویسنده بود ،دو گروه تئاتری ســخنرانی دانشــگاه کیپ تاون گفت که موضوع درام همیشه افراد توصیه کرد از آثار نویسندگان و هنرمندان در برابر سوءاستفاده
مهلا صالحی هم چند نمایشنامه از فوگارد را ترجمه کرده از جمله ـِرپنت را در سچـنـدانژلاهداییبه۰ن۶ا۹م۱کتاأرسگیاه تئساتکررآدنفردیاقماای دیروشگراریوهطنآپماایرتایشد�س، ناامید بوده اســت .او نوشتن را ناشــی از نوعی فشار روانی بر ذهن شــرکتهای فناوری محافظت کند و این دوران را «لحظ های
«آواز دهکده» و «ســایۀ مرغ مگسخوار» که انتشارات افراز آنها را او مجبور بود م یدانســت و میگوید« :زمانی که رویداد بیرونی با واقعیت درونی تعیینکننــده» م یداند .با وجود تحســین گســترده از توانایی
منتشر کرده اســت .فوگارد در «آواز دهکده» و ديگر نمايشنامههای همکاران سیاهپوست خود را بهعنوان «کارکنان خانگی» ثبت کند تا منطبق شود آنگاه است که شعر صحنه اتفاق م یافتد» و خود او هم ایشیگورو در ایجاد احساسات در خوانندگان ،او نسبت به این
پساآپارتايدی بيشتر به مسائل شخصی افراد پرداخته تا مسائل سياسی. بتواند در خان هاش با آنها کار کند .بااینحال ،فوگارد اصرار داشــت آنگونه از ساختارهای پیرامونی تأثیر میگرفت. ویژگی خود مردد است و میگوید« :همیشه فکر میکردم کار
صالحی نمایش «لوکوموتیوران» فوگارد را هم شهر یور ۱۳۹۵ یک نویسنده ارائۀ حقیقتی احساسی است که در آثار غیرادبی
در سالن انتظامی خانۀ هنرمندان روی صحنه برد .انتشارات Wتأثیر ماندلا بر فوگارد یافت نمیشــود اما حــالا با دیدن اینکه چگونه احساســات
داود ازفینـلـورازوه«مدرچنسیــنی«اازربََاُُالبسه»ارلراودکهوبپرنســــدرۀهاج»ایرزاۀبامنتترقجدامنۀ میتوانند در سیاســت و تجارت مورد سوءاستفاده قرار گیرند،
تئاتر نژاد فــوگارد همچنین او را از تبدیل شــدن به یک رهبر نسبت به این موضوع محتاطتر شــدهام ».او همچنین دربارۀ
نیویورک شــد با ترجمۀ منوچهر خاکســار هرسینی منتشر سیاسی در آفریقای جنوبی پس از پایان آپارتاید بازداشت. سبک نویسندگی خود با فروتنی میگوید« :هرگز نویسندهای
منتشــر کرده اســت« .جادهای به ســوی کعبه» را هم مرکز نلســون ماندلا ،رئیسجمهــور بعدی و رهبــر مخالفان نبودهام که نثر خار قالعادهای داشــته باشد .من بیشتر بر خلق
هنرهای نمایشی وزارت ارشاد با ترجمۀ افسانه محمدی منتشر آپارتاید ،شخصیتی بود که در بسیاری از آثار فوگارد ،ب هویژه فضــا و صداهای منحصربهفــرد در داســتانها تمرکز دارم».
کرده است« .جایی در میان خوکها» هم سال ۱۳۷۹با ترجمۀ «جزیره» ( ،)۱۹۷۲حضور داشــت .ایــن نمایشنامه در ایشیگورو در حال حاضر روی رمانی کار میکند که داستان آن
هوشنگ حسامی توسط نشر تجربه منتشر شد. جزیرۀ روبن ،جایی که ماندلا ۲۷سال از عمر خود را در در کو پۀ قطاری میگذرد .او این اثر را در سفرهای تبلیغاتی فیلم
«زندگی» ( )۲۰۲۲که فیلمنامۀ آن را اقتباس کرده بود ،نوشت و
زندان گذراند ،روایت م یشود. به همکاری خود با بیل نای ،بازیگر نقش اصلی آن فیلم ،اشاره
میکند و میگوید هنگام پیشــنهاد این نقش به شــوخی قول
یک جایزه اســکار را به او داده بود .با اینکه ایشیگورو دربارۀ
نقشداستاننویسیدردنیایامروز نگرانیهاییدارد،همچنان
به تأثیرگــذاری رمانهایش بر خوانندگان باور دارد و م یگوید:
«کتابهایم مثل فرزندانم هســتند؛ زمانی به من نزدیک بودند
اما حالا مسیر خود را پیدا کردهاند .با ای ن حال ،هنوز احساس
ارتباط عمیقی با آنها دارم».
