Page 4 - 22-12-1403-1931 Sazandegi
P. 4
تازههای ادبیات و هنرکافه سال هشتم شماره 1931 04
چهارشنبه 22اسفند 1403
مترجم حاشیهنشین گزارش تجسمی
تورج رهنما نویسنده و مترجم درگذشت پیکاسو در تهران
تورج رهنما ،نویســنده ،پژوهشگر ادبی و استاد زبان و ادبیات نمایشگاه آثار تروماکیا پیکاسو در موزۀ هنرهای معاصر
آلمانی دانشگاه تهران ،صبح سهشنبه ۲۱اسفند در بیمارستان تندیس
تهران درگذشت. مــوزۀ هنرهای معاصر ایران در ماههای اخیر با برپایی
تورج رهنمــا ۱۴فروردیــن ۱۳۱۶در اهواز متولد شــد .تحصیلات نمایشــگاههایی توانســته توجه علاقهمندان آثار هنری را
ابتدایی و متوســطه را در اهواز و تهران گذراند .در نوجوانی نزد اسماعیل جلب کند که مهمترین آنها نمایشگاه «چشم در چشم»
مهرتاش موسیقی و نزد علی آقاحسینی خط آموخت و به شعرهای نادر بــود .این موزه از دیروز ۶۶اثر از دورههای مختلف کاری
نادرپور علاقه داشــت و تحت تأثیر او ،سرودن شعر را آغاز کرد و بعضی پابلو پیکاسو ،نقاش مشهور اسپانیایی را به تماشا گذاشته
از اشــعارش را مجلۀ «سپید و سیاه» منتشر میکرد که صفحۀ ادبی آن را اســت .در این رویداد آثــار دورههــای مختلف کاری و
فریدون مشیری اداره میکرد .تورج رهنما تیر ۱۳۳۶برای ادامۀ تحصیل مجموعۀ «تروماکیا» یا «هنر گاوبازی» پابلو پیکاسو که
راهی آلمان شــد .دو ماه در انســتیتو گوته زبان آلمانی آموخت سپس در تاکنون در ایران نمایش داده نشــده ،وجــود دارد و آثاری
رشتۀ پزشــکی دانشــگاه مونیخ ثبتنام کرد .پس از چهار سال تحصیل هم از هنرمندان ایرانی که با آثار پیکاسو مرتبط هستند به
پزشــکی ،با موافقت دانشگاه و ســفارت ایران در آلمان ،مسیر تحصیلی نمایش درآمده که شامل آثار هنرمندانی چون بهرام دبیری،
خود را تغییر داد و به مطالعۀ ادبیات آلمانی ،روانشناسی و تعلیم و تربیت بهمن محصص ،جلیل ضیاءپور ،محســن وزیر یمقدم،
پرداخت و موفق به دریافت مدرک فوقلیسانس ادبیات آلمانی شد و پس محمدعلی شــیوا (کاکو) ،گارنیک درهاکوپیان ،هانیبال
از پایان تحصیلات به ایران بازگشت اما تلاشش برای استخدام در دانشگاه الخاص و پروانه اعتمادی است .علاقهمندان برای بازدید
تهران بیحاصل بود بنابراین برای تأمین زندگی به موسســۀ گوته در تهران از این نمایشگاه میتوانند تا پایان ماه مبارک رمضان (۱۳
لحظه خطر فرو ریختن آنها وجود دارد .این سرنوشــت بیش از نیمی از در اروپا بــود .او همچنین «در بــاغ حاجی؛ داســتانهای محمدعلی رفت و در آنجا به تدریس زبان آلمانی پرداخت .کمتر از یک ســال بعد فروردین) هم ه روزه ب ه جز ایام تعطیل از ساعت ۱۰تا ۱۸
مردم جهان ب هویژه ســاکنان کشورهای جهان سوم است .زیر سقفهای جما لزاده»(فرانکفورت)۱۹۹۳و«آتشپرست؛داستانهایکوتاهصادق با کمک رئیس موسسۀ گوته از دولت اتریش بورس تحصیلی گرفت و در و پس از آن از ۱۴فروردی ن ۱۴۰۴تا ۳۱اردیبهشــت ،هم ه
کاغذی آدمیان نیز از جنس کاغذند ،ســفیدند ،زمانی که زاده میشوند، هدایــت» (مونیح )۱۹۹۷را در کارنامۀ خــود دارد .تورج رهنما علاوه بر دانشــگاه زالتسبورگ تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه داد .رسالۀ روزه ب ه جز دوشنبهها از ساعت ۱۰تا ۱۹به موزۀ هنرهای
سیاهاند ،هنگامی که جهان را ترک میکنند .فاصلۀ بین این دو نقطه زیاد ترجمۀ داســتانهای کوتاه نویســندگان ایرانی به آلمانی ،از نویســندگان دکتری رهنما با عنوان «بازتــاب نظریههای روانکاوی در ادبیات معاصر
نیســت اما در همین مســیر کوتاه نیز میتوان به تجربههای بسیار دست آلمانی هم داســتانهایی به فارســی ترجمه کرده کــه از جمله میتوان به آلمان» به یکی از آثار پژوهشــی ارزشمند در این حوزه تبدیل شد و پس معاصر تهران مراجعه کنند.
مهمترینشان) شناختن انسانها، یاچفهرته.هیاکو ای احزت امیاًناًلتجصروبرهتهاک(هواسشــــایتد. «چهرۀ غمگین من؛ نمونههایی از داستانهای کوتاه آلمانی» اشاره کرد. تدریس اکزرددف.ارعهانزمراسدـرـازلالهتاسبشودرر هگمعالناوداهنبشرـتـدگرایه بهسعبنیواشتنرمودقرتِ ِسشمهصمرانف البته برپایی این نمایشگاه بیحاشیه نبوده و خبرهایی
کتاب حاضــر حاصل این تجربه «نویســندگی حرفه نیست ،نفرین اســت» هم کتابی است که رهنما در رفتن به منتشــر شــد مبنی بر اینکه یکی از آثار پیکاسو در موزه
اســت« ».در سکوت گل سرخ»« ،پرده بگردان بانو» «از دفتر خاطرات آن به معرفی نویسندگان و شــاعران بزرگ آلمانی قرن بیستم و تحلیل و کنســرتوتئاترمیشدتااینکهتابستان ۱۳۵۱بهایرانبازگشتوازمهر هنرهای معاصر ایران حین مرمت غیراصولی آسیب دیده
یک کاکتوس» و «خان هشــتم» عنوان چند دفتر شعر دیگری است که بررســی آثار آنها میپردازد« .سودازدگان سرزمین موسیقی و شعر» هم همان ســال بهاستخدامدانشگاه تهراندرآمد و به تدریس زبان وادبیات و همیــن موضوع واکنشهای زیــادی را به وجود آورد.
تورج رهنما منتشــر کرده است .نشر ثالث ســال ۱۳۹۵مجموع های از کتابی است که رهنما آن را به آشنایی با نویسندگان و شاعران امروز اتر یش آلمانی پرداخت .رهنما از فارســی نیز آثاری به آلمانی ترجمه کرده و سال رضا دبیرینژاد ،مشــاور موزهها و میــراث هنر معاونت
شعرهای رهنما (از ۱۳۳۰تا )۱۳۹۰را با عنوان «کارناوال در شهر بزرگ» ۲۰۰۰جایزۀادبیشــهرهانوفررادریافتکردودرســال( ۲۰۰۲فروردین هنری وزارت ارشــاد ،ماجرای آســیب دیدن یک اثر از
منتشر کرد .کامیار عابدی ،پژوهشگر و منتقد ادبی ،آبان ۱۳۹۶در مجلۀ اختصاص داده است. ددرریاشفهِِتر بهعنوان عالیترین نشان فرهنگی آلمان )۱۳۸۱نشــان «گوته» پیکاسو در موزه هن رهای معاصر را رد میکند و میگوید:
«جهان کتاب» دربارۀ شــعرهای رهنما مینویســد« :شــعرهای تورج «کلاغها شلیته پوشیدهاند» چند داستان کوتاه از تورج رهنماست در رهنما نخستین ایرانی بود که این نشان را وایمار به او اعطا شــد. « ۵۰ســال اســت آثار در گنجینۀ موزۀ هنرهای معاصر
رهنما ،اغلب ســرودههایی است ساده ،صریح و روشن اما تأوی لپذیر .به سه مضمون :داستانهای طنزآمیز ،داستانهای تأم لانگیز و داستا نهای کرد.تورجرهنمازمســتان ۱۳۸۱درگف توگوباشمارۀ ۱۹۴و ۱۹۵مجلۀ قرار دارند و برخی حدود ۵۰ســال است که بهبودسازی
نظر میآید او با اســتعاره دلش زیاد صاف نیســت ،با تشبیه میانۀ چندان تخیلــی .آنچه در این مجموعه جلب توجه میکند ،نوع نگاه نویســنده «چیســتا» دربارۀ فعالیتش در آن زمان و وضعیت جسم یاش میگوید: درســتی نشــدهاند زیرا آثار موزهای طبق استاندار دهای
بدی نــدارد و با تمثیل پیمان و پیوندش گرم اســت ...شــاعر علاوه بر به واقعیتهای عینی و ذهنی پیرامون اســت« .در ســتایش گردآفرید و «من اکنون 6ســاعت در هفته در دانشگاه تدریس و روزی یک ساعت موزهداری ،هر از گاهی باید بازدید و بهبود وضعیت شوند
دلبســتگی به تمثیل در شماری از شعرهایش به طنز یا نوعی طنز ضمنی دستپختش»داستانهایی است که رهنما«برای کودکان ری شدار» نوشته مهمیراشهــهومد.س.ـ.ـفرمراپمیاودهشرنوکینیمدیککهنمم.نباقیز پۀناوجقاسـتـاملنپیصرشِِتافکمنوطالن تعقهرویبنًًاوناشبتینان ولی متأسفانه بعضی از آثار موزۀ هنرهای معاصر از همان
هم میگراید .گرایش به تمثیل و طنز ،شــاید به وی یاری رسانده تا بتواند و «ماهی گربه را خورد» هم داســتانهای طنزآمیزی اســت که او برای ابتدای تأسیس تا به حال در قاب ماندهاند .ما میخواهیم
تجربههای دشــوار روحی و جنبههای تراژیک حیات را با «نی مخندی» کودکان ری شدار نوشته است« .خاطرات بندباز پیر» نوشتههای کوتاهی هســتم و تنها با اســتفاده از یک دســتگاه مطالعۀ الکترونیکی میتوانم موزه هنرهای معاصر ایران بیش از پیش در ســطح جهان
از سر بگذراند». است که خاطرات شخصی تورج رهنما را باز میگویند .رهنما در توضیح بهصورت محدود بخوانم و بنویسم اما چه میتوان کرد؟ عمر ،کوتاه است شناخته شــود و آن موزه بتواند با سایر موزههای معاصر
ســعید فیروزآبادی ،مترجم زبان آلمانی و از شــاگردان تورج رهنما این دو ویژگی نوشــته« :حجم آنها زیاد نیســت ،چون عمر آدمی کوتاه و مرگ ،نزدیک .باید کار کرد». کشورمان همکاری بیشــتری داشته باشد و مرکزی برای
همدرگف توگوییکهپسازدرگذشــتتورجرهنماباایبناداشــته،ازاو اســت ،بیانگر واقعیات نیستند زیرا ما تنها با واقعیات زندگی نمیکنیم. معرفــی هر آنچه در حوزه هنر معاصر و مدرن در کشــور
به عنوان یکی از بهترین مترجمان زبان آلمانی و صاحب ســبک در این در زندگی ما رویاها نیز نقش عمدهای ایفا میکنند« ».دفاع از گرگها» Wکارنامه رهنما
حوزه یاد کرد و گفت« :از رهنما ترجمههای ارزشــمندی بر جای مانده اولیــن کتابهایی که از تورج رهنما در دهۀ ۱۳۵۰منتشــر شــد ،دو وجود دارد ،باشد».
که هریک از نظر سبکی ،یک الگو برای مترجمان جوان به شمار م یرود. نمون ههایی از شعر امروز آلمان با ترجمۀ تورج رهنماست. مجموعه شــعر بود با عنوان «صدف و قصۀ تنهایــی او» ( )۱۳۵۰و «تا دبیرینــژاد میگوید برای هر نمایشــگاهی ابتدا آثار
در ســالهای ابتدایی پس از انقلاب اسلامی ،نمونههایی از داســتانهای «زیر ســقفهای کاغذی» مجموع های خاطرگونه ،یادداشــتها و ســرزمین چلچلهها» ( )۱۳۵۴و ســومین کتاب او «برشــت ،فریش، بررســی م یشــوند و مورد بهبود وضعیت قرار میگیرند
کوتاه فارســی معاصر را به آلمانی ترجمه کرد که بســیار مورد توجه قرار شــعرهای تورج رهنماســت که نمون های از نثر روان و زیبای نویسنده را دورنمات»بودکهســال ۱۳۵۷منتشــرشــدوبهزندگیوآثاراینســه و بــرای مرمت و بهبــود وضعیت آثار پیکاســو یک تیم
گرفت .رهنما آثار ادبی بسیاری از ادبیات آلمانی به فارسی ترجمه کرده و در معرض دید خواننده قرار م یدهد .انتشارات نگاه این کتاب را در سال نمایشنام ه بزرگ اختصاص داشــت .پس از آن رهنما چند کتاب دربارۀ حرف های باتجربه و تحصیلکرده مرمت به کار گرفته شدند
جذابترین اثر او «چهرۀ غمگین من» است که نمونههایی از داستانهای ۱۳۹۴منتشر کرد .رهنما در توضیح عنوان کتاب مینویسد« :جای تردید ادبیات فارسی و آثار ادبی فارسی به زبان آلمانی منتشر کرد از جمله «در که تجربۀ بهبودســازی چند اثر مدرن کاخ نیاوران را نیز
نیست ما زیر ســقفهای کاغذی زندگی میکنیم ،زیر سقفهایی که هر دارنــد و عضو انجمن مرمتگران آثار ایران هســتند ».او
دربارۀ بر پایی نمایشگاه آثار پیکاسو گفت« :آسیبشناسی
کوتاه آلمانی را دربردارد .رهنما خود شــاعر بود و همین قدرت شاعری نفس اژدها :داستا نهای نوین فارســی» ( ۱۹۸۱فرانکفورت)« ،ادبیات اولیه صورت گرفت ســپس طرح مرمــت تهیه و در ادامه
به ترجمههایش غنا و فخامت داده اســت .کتابی نیز به نام «شعر رهایی تغزلی و داســتانی در ایران» ( ۱۹۸۱هانور) و «ادبیات نمایشی در ایران» آثار بهبود وضعیت داده شــدند زیرا مرمت کار درازمدتی
است» از او برجای مانده که در آن به ز یبایی به گلچین بهتر ین نمونه اشعار ( ۱۹۸۱هانور) .دو جلد «آلمانی برای ایرانیان» را سال ۱۳۶۲منتشر کرد است؛ ما بیشــتر اقدامات اضطراری و بهبود وضعیت را
معاصر پرداخته اســت ».فیروزآبادی با اشــاره به اینکه افتخار شاگردی و پس از آن ترجمۀ آلمانی «انتری که لوط یاش مرده بود» صادق چوبک انجام دادیم تا با وضعیت بهتری ،آثار در معرض دید عموم
رهنما را در دانشگاه تهران داشته است ،گفت« :او بسیار متواضع بود و با ُُب«نچ)و.ب«بگیهلدهمسرـدـ:تداهاستای نوهرازییلان»تنقامداآیمیزشنافامرۀسغلیا»م (حبرلسیینن (برلین )۱۹۸۳و قرار بگیرند ».او با تأکید بر اینکه باید کارگاه مرمت موزه
دانشجویانش رابط های توام با احترام و صمیمیت داشت .گاهی در کلاس ساعدی (۱۹۸۳ هنرهای معاصر تقویت شــود ،گفت« :بررسی و گزارش
درس برایمان گوشــههایی از داســتانهای ادبیات معاصر را میخواند و )۱۹۸۴و «ســیمای زن در ادبیات داستانی امروز ایران» (مونیخ )۱۹۸۶ اولی های از گنجینۀ موزۀ هنرهای معاصر تهیه شــده و بر
هیچگاه روایت پرشورش از «داش آکل» را فراموش نمیکنم». دیگــر ترجمههای مهم رهنما در راســتای معرفی ادبیات فارســی ایران این اساس دیدیم که لازم است کارگاه مرمت فعالی داشته
باشیم و در واقع بخش مرمت موزه تقویت شود و به طور
پیوســته کار خود را ادامه دهد ».مشاور موزهها و میراث
هنر معاونت هنری وزارت ارشاد توضیح داد که لازم است
قاب آثار عوض شــده و استانداردسازی شوند تا شرایط
بهتری صورت گیرد« :خوشبختانه ایران یکی از مراکز مهم
و قدرتمند مرمت آثار در حوزۀ مرمت نقاشی ،معماری و
کاغذ در منطقه است زیرا در کشــور ما ۸۰۰موزه وجود
دارد و چند دانشــگاه در حوزۀ مرمــت آثار فعال داریم و
متخصصانی هستند که آثار چندهزارساله تاریخی را مرمت
میکنند و حتی به کشــورهای دیگر در مرمت آثارشــان
کمک میکنند ».او گفت وضعیت آثار در موزه هنرهای
معاصر وخیم نیست و ب هراحتی میتوان با کارهای جدی و
پیوسته وضع بهبود بهتری را بر آثار ایجاد کرد.
